Artyści mówią o wojnach – analiza na wybranych przykładach

Abstrakt

Futuryści wielbili wojnę jako higienę świata, dopóki sami nie zaczęli ginąć na frontach pierw­szego światowego konfliktu zbrojnego w latach 1914-1918. Artyści, którzy służyli wówczas w wojsku, po 1918 roku opowiadali w swoich dziełach o: lęku, grozie chmur gazowych i świszcze­niu lecących pocisków (Otto Dix). Aby Warburg jako historyk sztuki mówił o obezwładniającym strachu i bezradności zwykłego człowieka uwikłanego w tryby wojny. Na tym tle zastanawia Roger Caillois, który tuż przed wybuchem II wojny światowej opublikował esej potępiający, ale też po części sławiący wojnę. Mieczysław Porębski zauważył, że po 1945 roku sztuka miała pełnić funkcje terapeutyczne. Konstatacja badacza była po części tylko prawdziwa, bowiem dla wielu twórców wstyd z faktu bycia więźniem obozów nazistowskich przeważał nad chęcią wypowiedzenia się na ten temat. Autorka analizuje różne wojenne narracje w pracach, takich twórców jak: Tadeusza Kantor, Alina Szapocznikow, Józef Szajna, Marina Abramović i Zofia Lipecka. Każdy z nich mówił lub prowokacyjnie milczał o wojnie postrzegając ją albo poprzez własne doświadczenia, albo traktując wizyjność tragiczności wydarzeń frontowych tylko przez pryzmat poznania medialnego. Artykuł diagnozuje zmiany w narracji wojennej, które w ciągu 100 lat przeszły od afirmacji wiążącej pojęcie wojny z nowoczesnością, do aktywnych aktualnych komentarzy krytycznych, które czynią z samego artysty wręcz aktywistę. Obecnie to on musi zabrać głos, musi opowiedzieć się za lub przeciw, tworząc sztukę komentującą rzeczywistość