Call for papers - Sztuka i kultura w czasach zagrożenia – „Art Inquiry” 2024
W XXI wieku coraz więcej teoretyków filozofii i kultury zwraca uwagę na fakt, że człowiek żyjący w stanie zagrożenia dokonuje transmisji targającego nim „afektu” poprzez tworzone dzieła sztuki. Koncepcją teoretyczną, która wydaje się szczególnie obiecująca w takim kontekście odbioru kultury wizualnej, jest propozycja Ernsta van Alphena, oparta na pojęciu wyobraźni afektywnej. Jego zdaniem afektywna i empatyczna postawa wobec dzieła sprawdza się w sytuacjach, gdy analiza i dystans intelektualny zawodzą, nie naprowadzając na żaden odkrywczy trop interpretacyjny albo pozostawiając nas kompletnie bezradnymi. Dzieje się tak dlatego iż: „[…] bolesne miejsca, […], z konieczności wypadają poza ramy […] skonwencjonalizowanych form opowieści i obrazu, wymykają się im”[1]. Podobne stanowisko formułował Władysław Tatarkiewicz w swej alternatywnej definicji sztuki zaprezentowanej w tomie Dzieje sześciu pojęć, pisząc: „Sztuka jest odtwarzaniem rzeczy, bądź konstruowaniem form, bądź wyrażaniem przeżyć – jeśli wytwór tego odtwarzania, konstruowania, wyrażania jest zdolny zachwycać, bądź wzruszać, bądź wstrząsać [podkr. A.P.]”[2]. Dla Gilles’a Deleuze'a, z kolei, doznanie zewnętrzne, często negatywne, staje się katalizatorem krytycznych dociekań lub myśli. Afekt jest zatem bardziej skutecznym wyzwalaczem głębokiego namysłu niż racjonalne dociekanie ze względu na sposób, w jaki dotyka odbiorcę, zmuszając go do mimowolnego zaangażowania. Zdaniem filozofa: „O wiele ważniejsze od samej myśli jest to, co »daje do myślenia« […] wrażenia, które zmuszają nas do patrzenia, spotkania, które zmuszają nas do interpretacji, wyrażenia, które zmuszają nas do myślenia”[3].
W aktualnym tomie Art Inquiry chciałybyśmy zgłębić rolę sztuki i kultury w radzeniu sobie z tragicznymi wyzwaniami przed którymi stawał człowiek zarówno w czasach minionych (np. ikonoklazm, wojny religijne, podboje kolonialne, zagłada Żydów podczas II wojny światowej) jak i we współczesnym kontekście: wojen: w Ukrainie, Izraela z Hamasem, ale także pandemii, cyberprzestępczości zagrożeń ekologicznych, kryzysów ekonomicznych oraz ich wpływu na społeczeństwa. Interesuje nas również problematyka sztuki jako narzędzia terapii i wsparcia emocjonalnego w trudnych okresach. Chcemy rozważyć, jaka jest rola instytucji kultury w przystosowywaniu się do nowych warunków społeczno-kulturowych, współczesnych wyzwań społecznych, takich jak pandemie, kryzysy ekonomiczne czy konflikty globalne.
Artykuły powinny mieć charakter interdyscyplinarny, łącząc aspekty sztuki, kultury, filozofii i nauk społecznych. Zachęcamy do analizy konkretnych przypadków, badań terenowych i przemyśleń teoretycznych.
Aneta Pawłowska
Paulina Sztabińska-Kałowska
Prosimy o nadsyłanie propozycji tekstów do 31 marca 2024 (tytuł i krótkie streszczenie). Po zaakceptowaniu ich, na gotowe teksty w języku angielskim (z dołączonymi streszczeniami w języku polskim i angielskim, słowami kluczowymi w obu językach i notą biograficzną w języku angielskim) będziemy czekać do 30 czerwca 2024. Propozycję proszę nadsyłać na adres reaktor naczelnej (aneta.pawlowska@uni.lodz.pl) lub jej zastępczyni (paulina.sztabinska@uni.lodz.pl).
[1] E. van Alphen, Afekt, trauma i rozumienie: sztuka ponad granicami wyobraźni. Ernst van Alphen w rozmowie z Romą Sendyką i Katarzyną Bojarską, „Teksty Drugie” vol. 4, 2012, s. 210.
[2] W. Tatarkiewicz Dzieje sześciu pojęć, PWN, Warszawa 1982, s. 52
[3] G. Deleuze, Proust i znaki, przeł. M.P. Markowski, Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 1999, s. 82.
