Opady atmosferyczne na stacji Łódź-Lublinek podczas adwekcji arktycznych mas powietrza
DOI:
https://doi.org/10.26485/AGL/2024/117/6Słowa kluczowe:
arktyczne masy powietrza, opady atmosferyczne, cyrkulacja atmosferyczna, temperatura powietrza, zawartość wody opadowej w atmosferzeAbstrakt
Do analizy warunków opadowych na stacji Łódź-Lublinek podczas adwekcji arktycznych mas powietrza (AAMP) wykorzystano zmodyfikowaną metodę wyznaczania arktycznych mas powietrza Geba. W opracowaniu sprawdzono wpływ adwekcji arktycznych mas powietrza na opady atmosferyczne na stacji Łódź-Lublinek. Opadom atmosferycznym podczas AAMP najczęściej sprzyjała cyrkulacja cyklonalna z północnego zachodu. Adwekcja arktycznych mas powietrza z tego kierunku była najczęściej związana z układem niżowym zlokalizowanym na północny wschód od granic Polski. Największa liczba incydentów z opadem podczas AAMP w latach 1966–2022 w odniesieniu do wszystkich incydentów opadowych wystąpiła w listopadzie i grudniu oraz w marcu i kwietniu, natomiast najmniejsza od maja do sierpnia. Sześciogodzinne sumy opadów atmosferycznych podczas AAMP we wszystkich miesiącach były niższe w porównaniu z opadami podczas pojawiania się nad centrum Polski pozostałych mas powietrza. Przyczyną tego jest mała zawartość wody w atmosferze wynikająca z niskiej temperatury arktycznych mas powietrza we wszystkich porach roku. Niska temperatura arktycznych mas powietrza wpływa również na niską zawartość wody opadowej nad środkową częścią Europy. Najmniejsze odchylenia zawartości wody opadowej w atmosferze oraz temperatury powietrza w ciągu roku podczas incydentów opadowych związanych z AAMP wystąpiły zimą.
Bibliografia
Bailey H., Hubbard A., Klein E.S., Mustonen K.R., Akers P.D., Marttila H., Welker J.M. 2021. Arctic sea-ice loss fuels extreme European snowfall. Nature Geoscience 14(5): 283-288.
Bednorz E. 2014. Wybrane przypadki obfitych opadów śniegu w Poznaniu. Badania Fizjograficzne – Seria A – Geografia Fizyczna 65: 23-37.
Bengtsson L., Hodges K.I., Keenlyside N. 2009. Will extratropical storms intensify in a warmer climate? Journal of Climate 22(9): 2276-2301.
Bernas M., Kolendowicz L. 2013. Wpływ cyrkulacji atmosferycznej na występowanie ekstremalnych opadów atmosferycznych w Poznaniu w latach 1920–2010. Badania Fizjograficzne 4 – Seria A – Geografia Fizyczna: 7-27.
Bołaszewska J., Reutt F. 1962. Częstotliwość występowania poszczególnych mas powietrza w Polsce w okresie 10 lat 1946–1956. Prace PIHM 66: 16-32.
Buchert L. 2006. Częstość występowania mas powietrznych w rejonie Poznania w latach 1965–1990. Przegląd Geofizyczny 51(3–4): 237-243.
Eiras‐Barca J., Algarra I., Nieto R., Schröder M., Hegglin M.I., Gimeno L. 2022. Analysis of the main source regions of moisture transport events with the new ESA CCI/CM‐SAF total column water vapour climate data record (v2). Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society 148(748): 3272-3286.
Geb M. 1971. Neu Aspekte und Interpretationen zum Luftmassen- und Frontkonzept. Meteorologische Abhandlungen der FU-Berlin 109(2).
Geb M. 1979. Prognose der Tageshöchsttemperatur im Sommerhalbjahr aufgrund einer Luftmassenstatistik für Berlin. Beilage zur Berli-ner Wetterkarte des Instituts für Meteorologie der Freien Universität Berlin.
Hersbach H., Bell B., Berrisford P., Hirahara S., Horányi A., Muñoz-Sabater J., Nicolas J., Peubey C., Radu R., Schepers D., Simmons A., Soci C., Abdalla S., Abellan X., Balsamo G., Bechtold P., Biavati G., Bidlot J., Bonavita M., De Chiara G., Dahlgren P., Dee D., Diamantakis M., Dragani R., Flemming J., Forbes R., Fuentes M., Geer A., Haimberger L., Healy S., Hogan R.J., Hólm E., Janisková M., Keeley S., Laloyaux P., Lopez P., Lupu C., Radnoti G., de Rosnay P., Rozum I., Vamborg F., Villaume S., Thépaut J.N. 2020. The ERA5 global reanalysis. Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society 146: 1999-2049.
Jenkinson A.F., Collison F.P. 1977. An initial climatology of gales over the North Sea. Synoptic Climatology Branch Memorandum 62. Bracknell, Meteorological Office.
Jędruszkiewicz J., Zieliński M. 2016. Zróżnicowanie wysokich dobowych sum opadów w Łodzi i okolicach na tle cyrkulacji atmosferycznej. Acta Geographica Lodziensia 104: 201-211.
Johannessen O.M., Bengtsson L., Miles M.W., Kuzmina S.I., Semenov V.A., Alekseev G.V., Nagurnyi A.P., Zakharov V.F., Bobylev L.P., Pettersson L.H., Hasselmann K., Cattle H.P. 2004. Arctic climate change: observed and modelled temperature and sea-ice variability. Tellus A 56: 328-341.
Kaszewski B.M. 1977. Warunki synoptyczne napływu powietrza arktycznego i zwrotnikowego nad środkowowschodni makroregion Polski (1961–1970). Przegląd Geofizyczny 22(1):49-54
Kaszewski B.M., Bartoszek K., Gluza A. 2017. Synoptyczne uwarunkowania napływu mas powietrza arktycznego i zwrotnikowego nad Lubelszczyznę. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, Sectio B – Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia 72(2): 7-26.
Kierklo K. 2012. Variability of air masses over Podlasie (NE Poland) in the years 2001–2010. Bulletin of Geography – Physical Geography 5: 87-113.
Kotas P., Twardosz R., Nieckarz Z. 2013. Variability of air mass occurrence in southern Po-land (1951–2010). Theoretical and Applied Climatology 114: 615-623.
Kożuchowski K.M. 2016. Zawartość wody opadowej w atmosferze i opady w Polsce. Przegląd Geofizyczny 3–4: 151-169.
Malinowska M., Miętus M. 2010. Opady o dużym natężeniu w Gdyni i ich uwarunkowania atmosferyczne. W: T. Ciupa, R. Suligowski (red.) Woda w badaniach geograficznych. Instytut Geografii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce: 49-58.
Niedźwiedź T. 2003. Słownik meteorologiczny 496. Polskie Towarzystwo Geofizyczne, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa.
Papritz L., Sodemann H. 2018. Characterizing the local and intense water cycle during a cold air outbreak in the Nordic seas. Monthly Weather Review 146(11): 3567-3588.
Piotrowski P. 2019. Zastosowanie zmodyfikowanego schematu klasyfikacji mas powietrza do wyznaczenia arktycznych mas powietrza nad centrum Polski. Ogólnopolska Konferencja Naukowa z okazji 50-lecia Zakładu Klimatologii w Poznaniu pt. „Zmienność klimatu Polski i Europy oraz jej cyrkulacyjne uwarunkowania", 21–23 listopada 2019 roku (niepublikowane).
Piotrowski P. 2023. The variability of atmospheric circulation over Poland in the years 1950–2021. Acta Geographica Lodziensia 113: 77-88.
Pithan F., Mauritsen T. 2014. Arctic amplification dominated by temperature feedbacks in contemporary climate models. Nature Geoscience 7: 181-184.
Serreze M.C., Barry R.G. 2011. Processes and impacts of arctic amplification: A research synthesis. Global and Planetary Change 77(1–2): 85-96.
Ssenyunzi R.C., Oruru B., D’ujanga F.M., Realini E., Barindelli S., Tagliaferro G., von Engeln A., van de Giesen N. 2020. Performance of ERA5 data in retrieving precipitable water vapour over East African tropical region. Advances in Space Research 65(8):1877-1893.
Stein A.F., Draxler R.R., Rolph G.D., Stunder B.J.B., Cohen M.D., Ngan F. 2015. NOAA’s HYSPLIT Atmospheric Transport and Dispersion Modeling System”. Bulletin of the American Meteorological Society 96 (12): 2059-2077.
Suwała K. 2014. Synoptic conditions of the occurrence of hail in central Europe. Niepublikowana praca doktorska. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Szychta M.A. 2002. Częstość występowania mas powietrza nad Polską w 25-leciu 1970–1995. W: Z. Górka, A. Jelonek (red.) Geograficzne uwarunkowania rozwoju Małopolski. Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków: 239-243.
Świątek M. 2013. Advection of air masses responsible for extreme rainfall totals in Poland, and exemplified by catastrophic floods in Raciborz (July 1997) and Dobczyce (May 2010). Acta Agrophysica 20(3): 481-494.
Walsh J.E., Fetterer F., Stewart J.S., Chapman W.L. 2016. A database for depicting Arctic sea ice variations back to 1850. Geographical Review 107(1): 89-117.
Warakomski W. 1969. Częstość występowania dni i okresów z poszczególnymi typami mas powietrza nad Polską (1951–1960). Przegląd Geofizyczny 14(1): 67-77.
Więcław M. 2009: Roczna i wieloletnia zmienność częstości występowania mas powietrza w Bydgoszczy. W: Z.B. Babiński (red.) Środowisko przyrodnicze w badaniach geografii fizycznej 4. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz: 105-118.
Yu L., Zhong S. 2021. Trends in Arctic seasonal and extreme precipitation in recent decades. Theoretical and Applied Climatology 145: 1541-1559.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
