EDITORIAL

Abstract

Ogólna formuła Kwestia stylu — typy, rodzaje, gatunki i konwencje w kulturze posłużyła nam, sześćdziesiąt lat od ukazania się pierwszego zeszytu „Zagadnień Rodzajów Literackich”, do wskazania pola przedmiotowego, które chcieliśmy uczynić przedmiotem jubileuszowych rozważań. Inicjatorką i pierwszą redaktorką naczelną „Zagadnień…” była bowiem Profesor Stefania Skwarczyńska, od początku istnienia Uniwersytetu Łódzkiego tworząca tu środo­wisko skupione na badaniach literackich, teatrologicznych i filmoznawczych. Z idei połącze­nia tych dyscyplin wyłoniła się z czasem swoista formuła łódzkiego kulturoznawstwa (i jej dydaktyczna realizacja — studia niemające odpowiednika w innych ośrodkach akademic­kich). Pani Profesor była też jedną z prekursorek nowoczesnej nieformalistycznej teorii literatury, nauki o teatrze, komparatystyki i regionalistyki. Zwracała uwagę na niedostrzegane we wcześniejszej refleksji o literaturze pogranicza; wypracowała oryginalną — porównywal­ną z Bachtinowską — koncepcję genologii literackiej, obejmującą też literaturę „stosowaną”. Od autorek i autorów, których zaprosiliśmy do udziału w naszym jubileuszowym przedsię­wzięciu, oczekiwaliśmy nawiązania do któregoś z aspektów tej rozległej problematyki ba­dawczej. Okazało się jednak, że tematy większości nadesłanych artykułów dotyczyły literatu­roznawczych zagadnień genologicznych czy okołogenologicznych — najmocniej łączonych z nazwiskiem Skwarczyńskiej i założonym przez nią czasopismem. I tak, w prezentowanym tu wyborze, Przemysław Pietrzak wskazuje na niemiecko-romantyczny rodowód genologii za­projektowanej przez tę uczoną. Do jej badań nawiązuje też Helena Markowska-Fulara w ar­tykule poświęconym kategorii celu jako kryterium wyróżniania rodzajów literackich w pol­skich poetykach początku XIX wieku. Koncepcje Stefanii Skwarczyńskiej przywoływane są także w kolejnych artykułach. Elżbieta Konończuk rozwija, na przykładzie genologii geo­poetyckiej Kennetha White’a, teorię literackich gatunków spacjalnych. Ze zwrotem spa­cjalnym stowarzyszona jest również argumentacja Agnieszki Czyżak na rzecz paragenolo­gicznej nazwy „proza wiejskich przestrzeni”, odnoszonej do wybranych polskich powieści powstałych w XXI w. Małgorzata Mikołajczak odwołuje się do prototypowej koncepcji gatunku, by przekonywać, że za politypiczne pojęcie genologiczne uznać można „wiersz jesienny”. Maria Tarnogórska tropi w tekstach Wisławy Szymborskiej ironiczne konstrukcje aforystyczne i upatruje ich swoistości w wykorzystaniu chwytów właściwych parodii, para­doksowi i tautologii. Wojciech Soliński analizuje specyficzną genologię Hrabalowską w po­wiązaniu z rozważaniami translatologicznymi. Magda Nabiałek proponuje ponowne przyj­rzenie się baśni dramatycznej — efemerycznemu, peryferyjnemu gatunkowi pomijanemu w literaturoznawczych kompendiach. Osobny charakter mają dwa ostatnie artykuły. Anna Gomóła jako „dokument dostarczający wyrywkowych wiadomości o sytuacji polskiej huma­nistyki”, o etosie badacza, redaktora, organizatora nauki i modelu jej uprawiania traktuje pry­watno-profesjonalne listy Stefanii Skwarczyńskiej do Czesława Zgorzelskiego. Komunikat Ireny Hübner z kolei informuje o projektach, działaniach i dyskusjach poprzedzających pu­blikację pierwszego numeru „Zagadnień Rodzajów Literackich” w 1958 roku.

Zapraszamy do lektury.