Some reflections on financing the activities of men of trust from the state budget
DOI:
https://doi.org/10.26485/SW/2024/38/4Keywords:
men of trust, social observers, elections, electoral rules, financing of political parties, cost of electionsAbstract
This article presents several reflections on the financing of men of trust activities from public funds. It was pointed out that the institution of the man of trust undoubtedly plays an important role in ensuring that the electoral process, and above all its culminating part, which is the voting day, is conducted in accordance with the principles that should govern elections in a democratic state ruled by law. Attention was drawn to the fact that as a result of changes to the electoral law introduced at the beginning of 2023, which resulted in the introduction of – among other things – a solution according to which a man of trust appointed to a district electoral commission is entitled to a per diem amounting to 40% of the flat-rate per diem allowance of members of the precinct electoral commissions, a question arose about the validity of this solution. This analysis presents the positions regarding this regulation expressed in the legislative process. The doubts and questions raised during the meeting were recalled. Finally, the practical aspects of the introduced regulation were pointed out, for example its impact on the costs of conducting electoral processes. The example was based on the first elections in which this solution was used, i.e. elections to the Sejm of the Republic of Poland and the Senate of the Republic of Poland in 2023. It was considered whether this form of financing the activities of men of trust, who are representatives of candidates and their electoral committees representing their interests during voting and determining election results, may be considered indirect – public – financing of political parties, and if so, what is the scale. Concerns were also expressed about the amount of expenditure from the state budget to finance the activities of men of trust in local government elections, the scale of which is incomparable to parliamentary elections.
References
Augustyniak Monika. 2018. Art. 103a. Uprawnienie do wyznaczenia męża zaufania; wymagania na stanowisku męża zaufania. W: Leszek Bielecki, Piotr Ruczkowski, Monika Augustyniak, **Wybory samorządowe. Komentarz.** Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Banaszak Bogusław. 2014. Art. 104. Mężowie zaufania. W: **Kodeks wyborczy. Komentarz.** Warszawa: C.H. Beck.
Domańska Aldona, Wrzalik Magdalena. 2023. **Nowelizacja Kodeksu wyborczego.** Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.
Gąsior Tomasz. 2019. „Wybrane zagadnienia dotyczące organizacji i funkcjonowania obwodowych komisji wyborczych”. *Dyskurs Prawniczy i Administracyjny* 1: 97–125.
Gąsior Tomasz. 2024. **Przegląd zadań organów jst w procesie organizacji wyborów do rad gmin, rad powiatów, sejmików województw i rad dzielnic m.st. Warszawy, wójtów, burmistrzów i prezydentów miast oraz wyborów do Parlamentu Europejskiego.** Legalis Administracja.
Hoffman Martyna, Frydrych-Depka Anna. 2023. „Motywacje i identyfikacje członków obwodowych komisji wyborczych w czasach COVID-19 na przykładzie Torunia”. W: *Problemy prawa polskiego i obcego w ujęciu historycznym, praktycznym i teoretycznym. Część czternasta.* Red. Andrzej Bielecki, Dariusz Szafrański, Tomasz Gąsior. Warszawa: C.H. Beck.
Jarosz Zdzisław, Zawadzki Sylwester. 1974. **Wstęp do nauki prawa konstytucyjnego.** Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kowalczyk Tomasz. 2013. „Głosowanie per procura w wyborach do Parlamentu Europejskiego (na przykładzie Polski)”. *Przestrzeń, Ekonomia, Społeczeństwo* 3/1: 53–62.
Kowalczyk Tomasz. 2015. „Znaczenie podstawowych zasad prawa wyborczego w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej a III Rzeczpospolitej Polskiej”. *Historia Slavorum Occidentis* 2(9): 225–247.
Kryszeń Grzegorz. 2014. **Prawo konstytucyjne.** Red. Stanisław Bożyk. Białystok: Temida2.
Kryszeń Grzegorz. 2016. „Uczciwość wyborów jako zasada prawa wyborczego”. *Studia Wyborcze* 21: 7–28.
Mordwiłko Janusz. 2020. „O roli prawnych ekspertów w działaniach parlamentu i kształtowaniu prawa”. W: *Samorząd terytorialny a jakość administracji publicznej. Księga jubileuszowa w dziesięciolecie istnienia Centrum Samorządu Terytorialnego i Rozwoju Lokalnego.* Red. Andrzej Piekara. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Centrum Studiów Samorządu Terytorialnego i Rozwoju Lokalnego.
Pyrzyńska Agata. 2024a. „Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 7 września 2023 r., sygn. akt I NSW 15/23”. *Przegląd Prawa Konstytucyjnego* 1: 305–317.
Pyrzyńska Agata. 2024b. „Instytucje społecznej kontroli procesu wyborczego po zmianach Kodeksu wyborczego w 2023 r.” *Athenaeum Polskie Studia Politologiczne* 81(1): 24–42.
Skotnicki Krzysztof. 2000. **Zasada powszechności w prawie wyborczym. Zagadnienia teorii i praktyki.** Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Skotnicki Krzysztof. 2018. „Instytucja mężów zaufania w polskim prawie wyborczym w okresie międzywojennym”. *Studia Wyborcze* 25: 85–93.
Skotnicki Krzysztof. 2023. „Zmiana statusu i uprawnień mężów zaufania po uchwaleniu nowelizacji Kodeksu wyborczego z 26 stycznia 2023 r.” *Przegląd Prawa Konstytucyjnego* 5(75): 45–57.
Sokala Andrzej. 2010. „Mąż zaufania”. W: Bartłomiej Michalak, Andrzej Sokala. *Leksykon prawa wyborczego i systemów wyborczych.* Warszawa: Oficyna a Wolters Kluwer Business.
Wrzalik Magdalena. 2015. „Instytucja mężów zaufania w polskim prawie wyborczym”. *Zeszyt Studenckich Kół Naukowych Wydziału Prawa i Administracji UAM,* 5: 219–236.
Zbieranek Jarosław. 2018. Art. 103a. Uprawnienie do wyznaczenia męża zaufania; wymagania na stanowisku męża zaufania. Art. 103b. Uprawnienia męża zaufania. W: **Kodeks wyborczy. Komentarz,** wyd. 2. Warszawa: Wolters Kluwer.
Żukowski Arkadiusz. 2006. „Istota formuły demokratycznych wyborów – kilka refleksji teoretycznych i terminologicznych”. *Studia Wyborcze* 1: 53–70.
Ustawa z dnia 28 lipca 1922 r. – Ordynacja wyborcza do Sejmu (Dz.U. 1922 nr 66 poz. 590).
Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (t.j. Dz.U. 2023 poz. 1215).
Ustawa z dnia 16 lipca 1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (Dz.U. 1998 nr 95 poz. 602).
Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (t.j. Dz.U. 2023 poz. 2408).
Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (Dz.U. 2018 poz. 130).
Ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 497).
Informacja Szefa Krajowego Biura Wyborczego z dnia 14 marca 2024 r. o wydatkach z budżetu państwa poniesionych na przygotowanie i przeprowadzenie wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz referendum ogólnokrajowego przeprowadzonych w dniu 15 października 2023 r., *pkw.gov.pl*.
Opinia Organization for Security and Co-operation in Europe Office for Democratic Institutions and Human Rights dla Komisji Ustawodawczej Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, https://www.senat.gov.pl/download/gfx/senat/pl/senatinicjatywypliki/12413/4/911-obwe.pdf (dostęp 11.03.2024).
Pismo Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 8 czerwca 2004 r. ZPOW-903-88/04. Niepublikowane.
Sprawozdanie z wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzonych 15 października 2023 r., https://wybory.gov.pl/sejmsenat2023/pl/pkw_aktualnosci/55398.
Stanowisko Zarządu Związku Miast Polskich z dnia 31 stycznia 2023 r. w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy, https://www.senat.gov.pl/download/gfx/senat/pl/senatinicjatywypliki/12413/4/911_zmp-stanow.pdf (dostęp 1.03.2024).
Stanowisko Związku Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie: poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw, https://www.senat.gov.pl/download/gfx/senat/pl/senatinicjatywypliki/12413/4/911_zgwrp.pdf (dostęp: 11.03.2024).
Stenogram 59. posiedzenia Senatu RP X kadencji, 1 dzień, https://www.senat.gov.pl/prace/posiedzenia/przebieg,592,1,opis.html (dostęp 15.03.2024).
Uchwała Nr 102/2024 Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 4 marca 2024 r. w sprawie wytycznych dla obwodowych komisji wyborczych dotyczących zadań i trybu przygotowania oraz przeprowadzenia głosowania w wyborach do rad gmin, rad powiatów, sejmików województw i rad dzielnic m.st. Warszawy oraz wyborów wójtów, burmistrzów i prezydentów miast zarządzonych na dzień 7 kwietnia 2024 r., *M.P. 2024 poz. 851*.
Uchwała Nr 29/2023 Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 2 sierpnia 2023 r. w sprawie należności pieniężnych przysługujących członkom komisji wyborczych w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i Parlamentu Europejskiego, *M.P. 2023 poz. 850*.
Uwagi Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka do ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw z dnia 6 lutego 2023 r., https://hfhr.pl/upload/2023/02/kodeks_wyborczy_opinia_hfpc_1.pdf (dostęp 15.03.2024).
Wyjaśnienia Państwowej Komisji Wyborczej w sprawie uprawnień mężów zaufania i obserwatorów społecznych, https://wybory.gov.pl/sejmsenat2023/pl/pkw_aktualnosci/52388 (dostęp 15.03.2024).
Zapis przebiegu posiedzenia Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach (nr 38), 11 stycznia 2023 r., https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/biuletyn.xsp?skrnr=NKK-38 (dostęp 12.03.2024).
Postanowienie SN z dnia 7 września 2023 r., sygn. akt I NSW 14/23, LEX nr 3601511.
Postanowienie SN z dnia 7 września 2023 r., sygn. akt I NSW 15/23, LEX nr 3601512.
Postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2023 r., sygn. akt I NSW 1156/23, LEX nr 3672846.
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.