Użycie siły fizycznej przez Policję na podstawie ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej a prawa człowieka
DOI:
https://doi.org/10.26485/SPE/2020/117/1Słowa kluczowe:
funkcjonariusze Policji, naruszenie granic działania Policji, środki przymusu bezpośredniegoAbstrakt
Przedmiot badań: Prezentowane opracowanie dotyczy użycia siły fizycznej przez Policję w świetle przepisów ustawy z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej. Ten środek przymusu bezpośredniego może być bardzo skuteczny. Niekiedy jest wręcz niezbędny podczas interwencji policyjnych. W przypadku bezpodstawnego bądź nieadekwatnego zastosowania może on jednak prowadzić do naruszenia wolności i praw osób, wobec których jest używany. W praktyce pojawiają się przypadki przekroczenia granic stosowania siły fizycznej. Niniejsze opracowanie stanowi analizę przepisów wymienionej wyżej ustawy oraz orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w zakresie dopuszczalności użycia siły fizycznej przez Policję.
Cel badawczy: W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, czy rozwiązania prawne zawarte w ustawie o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej i dotyczące użycia siły fizycznej są wystarczające, a jeżeli nie, to dlaczego i czy istnieją zasady, które ułatwiłyby policjantom korzystanie z tego środka w granicach prawa oraz czy mogą temu służyć standardy wypracowane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka.
Metoda badawcza: Badania opierają się na dogmatyczno-prawnej analizie przepisów ustawy z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej oraz wypowiedzi doktryny i orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Wyniki: Przepisy ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej oraz dotychczasowe analizy dotyczące stosowania siły fizycznej nie są rozległe i są niewystarczające do określenia standardów jej używania przez Policję. Brak jest wytycznych, które ułatwiłyby policjantom przestrzeganie granic działania przy użyciu siły fizycznej. Pewną pomoc w tym zakresie mogą stanowić zasady wypracowane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka.
Liczba pobrań
Bibliografia
Decyzja nr 174 Komendanta Głównego Policji z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie programu na¬uczania na kursie specjalistycznym z zakresu taktyki i technik interwencji (Dz. Urz. KGP z 2018 r., poz. 65).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r., nr 78, poz. 483).
Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protoko¬łem nr 2 (Dz.U. z 1993 r., nr 61, poz. 284 ze zm.).
Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poni¬żającego traktowania albo karania, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjedno¬czonych dnia 10 grudnia 1984 r. (Dz.U. z 1989 r., nr 63, poz. 378).
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 161 ze zm.).
Ustawa z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 2418).
Complak K., Godność człowieka jako kategoria prawa: (opracowania i materiały), Wrocław 2001.
Dobkowski J., Geneza i prawne kształtowanie się instytucji przymusu policyjnego (natychmia¬stowego) w Polsce, Opolskie Studia Administracyjno-Prawne 2019/16/1 (2), s. 95–105.
Duniewska Z., Polisemia godności w terminologii prawniczej, Studia Prawno-Ekonomiczne 2005/LXXI, s. 9–27.
Duniewska Z., Poszanowanie i ochrona godności człowieka w działaniach podmiotów admini¬strujących, Ius et administratio 2005/4/8, s. 7–30.
Dyduch L., Zasady użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego, w: L. Dyduch, K. Świerczewski, W. Biedrzycki, Użycie lub wykorzystanie środków przymusu bezpośred¬niego przez policjantów, Legionowo 2014.
Dyduch L., Świerczewski K., Dokumentowanie czynności użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego, w: L. Dyduch, K. Świerczewski, W. Biedrzycki, Użycie lub wy¬korzystanie środków przymusu bezpośredniego przez policjantów, Legionowo 2014.
Gruszczyńska B., Prawo na ulicy. Podręcznik dla Straży Miejskiej i Policji Miejskiej, War¬szawa 2000.
Gryniuk A., Przymus prawny. Studium socjologiczno-prawne, Toruń 1994, s. 20.
Kakuła A., Głowacki K., Środki przymusu bezpośredniego. Tablice poglądowe, Katowice 2014.
Kijowski D., Zasada adekwatności w prawie administracyjnym, PiP 1990/4/52–58.
Kojder A., Godność i siła praw, Warszawa 2001.
Kotowski W., Komentarz do art. 16, w: W. Kotowski, Ustawa o Policji. Komentarz, wyd. III, LEX 2012.
Kubanek A., Legalność stosowania środków przymusu bezpośredniego w kontekście gwaran¬cji konstytucyjnych. Studium proceduralno-prawne, Przegląd Prawniczy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza 2012/1.
Mazurek F.J., Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka, Lublin 2001.
Stachowska R., Komentarz do art. 58 ustawy o transporcie drogowym, w: R. Stachowska, Usta¬wa o transporcie drogowym. Komentarz, wyd. III, LEX/el. 2012.
Szymaniec P., Zasada proporcjonalności a ochrona praw podstawowych w państwach Europy, Wałbrzych 2015.
Walaszek-Pyzioł A., Zasada proporcjonalności w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, PUG 1995/1/14–23.
Wentkowska A., Quis custodiet ipsos custodes? Skargi na działania policji – konteksty prawno¬porównawcze, Wydawca Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2017.
Wyrok ETPC w sprawie Irlandia przeciwko Wielkiej Brytanii z dnia 18 stycznia 1978 r., Serie A nr 25, str. 64-65.
Wyrok ETPC w sprawie Tyrer przeciwko Zjednoczonemu Królestwu z dnia 25 kwietnia 1978 r., skarga nr 5856/72, LEX nr 80806.
Wyrok ETPC w sprawie Chahal i inni przeciwko Zjednoczonemu Królestwu z dnia 15 listopada 1996 r., skarga nr 22414/93, RJD 1996-V.
Wyrok ETPC w sprawie Selmouni przeciwko Francji z dnia 28 lipca 1999 r., skarga nr 25803/94, LEX nr 76966.
Wyrok ETPC w sprawie Altay przeciwko Turcji z dnia 22 maja 2001 r., skarga nr 22279/93, www. echr.coe.int.
Wyrok ETPC w sprawie Vasilev przeciwko Bułgarii z dnia 12 kwietnia 2007 r., skarga nr 48130/99, www.echr.coe.int.
Wyrok ETPC w sprawie Dzwonkowski przeciwko Polsce z dnia 12 kwietnia 2007 r., skarga nr 46702/99, LEX nr 271847.
Wyrok ETPC w sprawie Lewandowski i Lewandowska przeciwko Polsce z dnia 13 stycznia 2009 r., skarga nr 15562/02, LEX nr 478102.
Wyrok ETPC w sprawie Denisenko i Bogdanchikov przeciwko Rosji z dnia 12 lutego 2009 r., skarga nr 3811/02.
Wyrok ETPC w sprawie Polanowski przeciwko Polsce z dnia 27 kwietnia 2010 r., skarga nr 16381/05, LEX nr 576503.
Wyrok ETPC w sprawie M.S.S. przeciwko Belgii i Grecji z dnia 21 stycznia 2011 r., skarga nr 30696/09, LEX nr 694185.
Wyrok ETPC w sprawie Karbowniczek przeciwko Polsce z dnia 27 września 2011 r., skarga nr 22339/08, LEX nr 950863.
Wyrok ETPC w sprawie Tomaszewscy przeciwko Polsce z dnia 15 kwietnia 2014 r., skarga nr 8933/05, https://arch-bip.ms.gov.pl/pl/prawa-czlowieka/europejski-trybunal-praw-czlowieka/orzecznictwo-europejskiego-trybunalu-praw-czlowieka/; stan na 29.02.2020 r.
Wyrok ETPC w sprawie Bouyid przeciwko Belgii z dnia 25 września 2015 r., skarga nr 23380/09, LEX nr 1797891.
Wyrok ETPC w sprawie Woś przeciwko Polsce z dnia 28 czerwca 2016 r., skarga nr 6058/10, https://arch-bip.ms.gov.pl/pl/prawa-czlowieka/europejski-trybunal-praw-czlowieka/ orzecznictwo-europejskiego-trybunalu-praw-czlowieka/; stan na 3.03.2020 r.
Wyrok w sprawie Kanciał przeciwko Polsce z dnia 23 maja 2019 r., skarga nr 37023/13, https:// arch-bip.ms.gov.pl/pl/prawa-czlowieka/europejski-trybunal-praw-czlowieka/orzecznictwo -europejskiego-trybunalu-praw-czlowieka/; stan na 28.02.2020 r.
Wyrok ETPC w sprawie Bednarz przeciwko Polsce z dnia 13 czerwca 2019 r., skarga nr 76505/14, https://arch-bip.ms.gov.pl/pl/prawa-czlowieka/europejski-trybunal-praw-czlowieka/ orzecznictwo-europejskiego-trybunalu-praw-czlowieka/; stan na 28.02.2020 r.
https://walbrzych.naszemiasto.pl/tag/policjanci-pobili-na-smierc; stan na 6.03.2020 r. https:// tvn24.pl/wroclaw/igor-stachowiak-zmarl-w-komisariacie-koniec-procesu-bylych-policjantow-ra935717- 2293799; stan na 6.03.2020 r.