THE LINGUISTIC CREATION OF THE COUNTRYSIDE AND THE CITY IN JULIAN KAWALEC’S NOVEL "W SŁOŃCU"
DOI:
https://doi.org/10.26485/RKJ/2024/72/11Keywords:
peasant literature, linguistic creation, country, city, Julian KawalecAbstract
The article discusses the linguistic creation of the countryside and the city in Julian Kawalec’s novel W słońcu (In the Sun, 1963). The novel is part of the peasant trend of post‑war literature. The subject of description and analysis are the linguistic and stylistic devices used by the author to create the image of the country and the city, specifically the following linguistic elements: 1) names of villages/cities, 2) names of individual elements of the country/city space and their word relationships, 3) names of village/city inhabitants and their descriptions, 4) names related to the culture of the country/city, as well as word relationships of these names. The countryside and the city are contrasted in Kawalec’s novel. The juxtaposition of images of the countryside and the city finds its expression in the oppositional juxtaposition of names: wieś – miasto; wiejski, wsiowy – miejski; drewno – beton, asfalt; dom, stodoła, stajnia – kamienica, kino, sklep; sad – park; droga – ulica; wóz – samochód etc. (country – city; rural – urban; wood – concrete, asphalt; house, barn, stable – tenement house, cinema, shop; orchard – park; road – street; cart – car, etc.), as well as in building opposing sentences. The economic, civilizational and cultural opposition is also superimposed by the temporal opposition, which is expressed by antonymic pairs of adverbs dawniej – teraz ( formerly – now) and adjectives stary – nowy (old – new). The range of stylistic and linguistic devices used to create the countryside and the city is relatively poor and not very varied, which results from the fact that the novel is filled with the monologue of the protagonist, an old peasant, a poorly educated man, whose language is colloquial spoken Polish.
References
Adamowski Jan, 1999, Kategoria przestrzeni w folklorze. Studium etnolingwistyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin.
Andres Zbigniew, 1982, Motyw ziemi w twórczości Juliana Kawalca, w: Z. Andres, G. Ostasz, red., W kręgu twórczości Juliana Kawalca. Zbiór szkiców i artykułów, Towarzystwo Naukowe w Rzeszowie, Rzeszów, s. 49–60.
Bartmiński Jerzy, 1999, Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata, w: J. Bartmiński, red., Językowy obraz świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin, s. 103–120.
Bartmiński Jerzy, Niewiadomski Donat, 1999, Ziemia, w: J. Bartmiński, red., Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. 1: Kosmos, cz. 2: Ziemia, woda, pod¬ziemie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin, s. 17–56.
Bereza Henryk, 1978, Związki naturalne, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Bereza Henryk, 1981, Dramat wiejskiej rewolucji, w: A. Wilkoń, wybór, oprac. i wstęp, Julian Kawalec. Zbiór recenzji i szkiców o twórczości pisarza, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa, s. 122–149.
Białoskórska Mirosława, 2005, Językowa kreacja Aldony w „Konradzie Wallenrodzie” Adama Mickiewicza, w: J. Migdał, red., Ad perpetuam rei memoriam: profesorowi Wojciechowi Ryszardowi Rzepce z okazji 65. urodzin, Wydawnictwo Poznańskie Studia Polonistyczne, Poznań, s. 53–63.
Bieńkowska Danuta, Umińska Tytoń Elżbieta, 2015, Językowa kreacja miasta i jego mieszkańców w łódzkich tekstach folklorystycznych, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i Diachroniczne Aspekty Badań Polszczyzny”, t. 14, s. 43–55.
Burkot Stanisław, 1973, Proza i pobekiwanie owiec, „Miesięcznik Literacki”, nr 4, s. 37–39.
Ciarkowska Aleksandra, 2019a, Językowa kreacja dziecka w „Konopielce” Edwarda Redlińskiego, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i Diachroniczne Aspekty Badań Polszczyzny”, t. 18, s. 31–42.
Ciarkowska Aleksandra, 2019b, Językowa kreacja ojca w „Nagim sadzie” Wiesława Myśliwskiego, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. 67, s. 37–48.
Ciarkowska Aleksandra, 2021, Językowa kreacja mieszkańców wsi w powojennej literaturze nurtu chłopskiego (na podstawie wybranych utworów), Łódź [niepublikowana rozprawa doktorska].
Czapliński Przemysław, Śliwiński Piotr, 2000, Literatura polska 1976–1998. Przewodnik po prozie i poezji, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Dubisz Stanisław, 1982, Formy i funkcje stylizacji gwarowej w utworze Juliana Kawalca pt. „W słońcu”, w: J. Tokarski, red., Język. Teoria – Dydaktyka. Materiały V Konferencji Młodych Językoznawców Dydaktyków, Wydawnictwo WSP im. Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce, s. 254–266.
Dubisz Stanisław, 1986, Stylizacja gwarowa w polskiej prozie trzydziestolecia powojennego: nurt ludowy w latach 1945–1975, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Handke Kwiryna, 2008, Język w strukturze przestrzeni społecznej, w: K. Handke, Socjologia języka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 40–63.
Hawrysz Magdalena, 2015, Językowa kreacja wizerunku władców w średniopolskim piśmiennictwie historiograficznym – przyczynek do badań dyskursu tożsamościowego, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i Diachroniczne Aspekty Badań Polszczyzny”, t. 14, s. 209–224.
Kaniewska Bogumiła, Legeżyńska Anna, Śliwiński Piotr, 2005, Literatura pol¬ska XX wieku, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Kawalec Julian, 1963, W słońcu, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Kępka Izabela, 2016, Językowa kreacja nieba i piekła w „Tragedii o bogaczu i Łazarzu” z 1643 roku, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 23(43), nr 1, s. 39–53.
Kępka Izabela, 2021, Językowe kreacje świata transcendentnego i człowieka wobec sacrum w poezji Jacka Kaczmarskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk–Sopot.
Kępka Izabela, Warda Radys Lucyna, 2018a, „A ja powiedam: pierwsze miasto w świecie, Dantzig” – językowa kreacja przestrzeni społecznej XVII wiecznego Gdańska w powieści Jadwigi Łuszczewskiej „Panienka z okienka”, w: Z. Lica, A. Lica, K. Czemplik, red., Językowy, literacki i kulturowy obraz Pomorza, t. 4, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 98–118.
Kępka Izabela, Warda Radys Lucyna, 2018b, Językowa kreacja Kaszubów w utworze „Śpiewaj ogrody” Pawła Huellego, „Język – Szkoła – Religia”, t. 13, nr 2, s. 66–86, https://doi.org/10.26881/jsr.2018.2.05
Kuska Wojciech, 2020a, „Do chałupy cię doprowadziła jak twój Anioł Stróż” – o językowej kreacji drogi w powieści „Kamień na kamieniu” Wiesława Myśliwskie¬go, „Język. Religia. Tożsamość”, nr 1/2(21/22), s. 33–45.
Kuska Wojciech, 2020b, Językowo kulturowa kreacja rodziny w powieściach Wie¬sława Myśliwskiego, Wydawnictwo Akademii im. Jakuba z Paradyża w Gorzo¬wie Wielkopolskim, Gorzów Wielkopolski.
Litwin Jadwiga, 1982, Funkcje kategorii osoby w strukturze prozy Juliana Kawal¬ca, w: Z. Andres, G. Ostasz, red., W kręgu twórczości Juliana Kawalca. Zbiór szkiców i artykułów, Towarzystwo Naukowe w Rzeszowie, Rzeszów, s. 123–131.
Mariak Leonarda, 2008, Językowa kreacja miłości w „Krzyżakach” Henryka Sienkiewicza, „Slavia Occidentalis”, nr LXV, s. 55–76.
Mariak Leonarda, 2010, „O zachowaniu się przy stole”, czyli językowa kreacja obyczajów biesiadnych w „Krzyżakach” Henryka Sienkiewicza, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 17(37), s. 205–228.
Mariak Leonarda, 2011, Językowy obraz Kozaka w „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza. Część 1. Sposoby prezentacji przedstawicieli społeczności kozackiej, w: U. Sokólska, red., Odmiany stylowe polszczyzny: dawniej i dziś, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 151–171.
Mariak Leonarda, 2012a, Językowa kreacja Kozaka w „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza. Część 2. Uwarunkowania geograficzne, w: L. Mariak, A. Seniów, red., Ścieżkami pięknej polszczyzny. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Mirosławie Białoskórskiej, Volumina.pl Daniel Krzanowski, Szczecin, s. 137–157.
Mariak Leonarda, 2012b, Językowa kreacja Kozaka w „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza. Część 3. Step ukraiński, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i Diachroniczne Aspekty Badań Polszczyzny”, t. 11, s. 109–135.
Marzec Anna, 1983, Proza Juliana Kawalca, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Mayenowa Maria Renata, 1974, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Mencwel Andrzej, 1997, Przedwiośnie czy potop. Studium postaw polskich w XX wieku, Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik, Warszawa.
Michalski Hieronim, 1981, Stary człowiek i rzeka, w: A. Wilkoń, wybór, oprac. i wstęp, Julian Kawalec. Zbiór recenzji i szkiców o twórczości pisarza, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa, s. 35–39.
Miśkiewicz Marzena, 2023, Wykładniki stylizacji gwarowej w „Młodości Jasia Kunefała” Stanisława Piętaka, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. 71, s. 101–115.
Modrzejewska Róża, 2010, Od subiekta do bogatego kupca – językowa kreacja Stanisława Wokulskiego, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i Diachroniczne Aspekty Badań Polszczyzny”, t. 9, s. 139–160.
Modrzejewska Róża, 2011, Językowa kreacja uczuć Stanisława Wokulskiego do Izabeli Łęckiej, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i Diachroniczne Aspekty Badań Polszczyzny”, t. 10, s. 189–209.
Modrzejewska Róża, 2012, Językowa kreacja doktora Szumana w „Lalce” Bolesława Prusa, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i Diachroniczne Aspekty Badań Polszczyzny”, t. 11, s. 151–186.
Modrzejewska Róża, 2013, Językowa kreacja świata starego Szlangbauma w „Lalce” Bolesława Prusa, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i Diachroniczne Aspekty Badań Polszczyzny”, t. 12, s. 107–120.
Modrzejewska Róża, 2014, Funkcje barw w językowej kreacji świata Izabeli Łęckiej w „Lalce” Bolesława Prusa, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i Diachroniczne Aspekty Badań Polszczyzny”, t. 13, s. 157–151.
Pietrzak Magdalena, 2004, Językowe środki kreowania postaci w twórczości historycznej Henryka Sienkiewicza, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Rutkowska Joanna, 2017, Językowa kreacja drogi w powieści „Matka” Ignacego Maciejowskiego (Sewera), „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i Diachroniczne Aspekty Badań Polszczyzny”, t. 16, s. 205–220.
Rychter Joanna, 2010, Językowa kreacja przyrody nieożywionej w utworach poetyckich Juliusza Słowackiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Rychter Joanna, 2019, „[Z]a wcześnie doszliśmy/ do brzegów poznania” – językowa kreacja drogi w tomiku „Po obu stronach słowa” Oleny Duć Fajfer, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 26(46), nr 1, s. 157–170.
Seniów Adrianna, 2009, Językowa kreacja życia dzieci wiejskich w wybranych nowelach Elizy Orzeszkowej, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i Diachro¬niczne Aspekty Badań Polszczyzny”, t. 8, s. 125–141.
Seniów Adrianna, 2010, Językowa kreacja życia dzieci wiejskich w wybranych nowelach Bolesława Prusa, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i Diachroniczne Aspekty Badań Polszczyzny”, t. 9, s. 235–255.
Seniów Adrianna, 2011, Językowa kreacja świata kobiet w wybranych powieściach Elizy Orzeszkowej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Skorupska Raczyńska Elżbieta, 2003, Barwy w językowej kreacji świata baśni (na wybranych przykładach), w: U. Chęcińska, red., Barwy świata baśni, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, s. 83–96.
Skorupska Raczyńska Elżbieta, 2013, Kreacja ojca w powieściach nadniemeńskich Elizy Orzeszkowej (studium językowo stylistyczne), Wydawnictwo Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim, Gorzów Wielkopolski.
Skorupska Raczyńska Elżbieta, 2014, Barwy w językowej kreacji ojca w powieściach nadniemeńskich Elizy Orzeszkowej, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i Diachroniczne Aspekty Badań Polszczyzny”, t. 13, s. 211–228.
Skorupska Raczyńska Elżbieta, 2015, Językowa kreacja rodziny żydowskiej w powieści „Meir Ezofowicz” Elizy Orzeszkowej, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i Diachroniczne Aspekty Badań Polszczyzny”, t. 12, s. 311–331.
Skorupska Raczyńska Elżbieta, 2016, Językowa kreacja świata w utworach Elizy Orzeszkowej (wybrane zagadnienia), Wydawnictwo Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim, Gorzów Wielkopolski.
Skubalanka Teresa, 1997, Językowa kreacja Jacka Soplicy (Księdza Robaka), w: T. Skubalanka, red., Mickiewicz – Słowacki – Norwid. Studia nad językiem i sty¬lem, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin, s. 20–33.
Sławkowa Ewa, 2009, O różnych sposobach językoznawczej refleksji nad językiem artystycznym, w: T. Korpysz, A. Kozłowska, red., Język pisarzy jako problem lingwistyki, t. 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa, s. 25–44.
Sobolewska Katarzyna, 2007, Słownictwo pism Stefana Żeromskiego, t. 12: Miasto i wieś, Wydawnictwo Universitas, Kraków.
Stankiewicz Kopeć Monika, 2018, Miasto i cywilizacja w kontekście sporów modernizacyjnych w piśmiennictwie polskim lat 1800–1830. Studia, Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, Kraków.
Stanny Monika, Śliwowska Zofia, Hoffmann Radosław, 2016, Miasto – wieś: dychotomia czy continuum? Rozważania osadzone w trzech kontekstach: socjologicznym, ekonomicznym i geograficznym, „Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych Politechniki Koszalińskiej”, nr 1(20), s. 265–279.
Szczaus Agnieszka, 2019, Językowa kreacja wierzeń Prusów w powieści ks. Stanisława Kujota „Pierwsze nawrócenie Prusaków” (1877–1878), „Prace Filologiczne”, t. LXXIII, s. 395–412.
Szlachta Agnieszka, 2013, Językowa kreacja miasta w „Bambino” Ingi Iwasiów, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i Diachroniczne Aspekty Badań Polszczyzny”, t. 12, s. 221–236.
Tokarski Ryszard, 1999, Przeszłość i współczesność w językowym obrazie świata, w: A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski, red., Przeszłość w językowym obrazie świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin, s. 9–23.
Tokarski Ryszard, 2001, Słownictwo jako interpretacja świata, w: J. Bartmiński, red., Współczesny język polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skło¬dowskiej, Lublin, s. 343–370.
Wilkoń Aleksander, wybór, oprac. i wstęp, 1981, Julian Kawalec. Zbiór recenzji i szkiców o twórczości pisarza, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Wójtowicz Magdalena, 2011, Ambiwalentne znaczenia przypisywane granicom przestrzennym i czasowym w kulturze ludowej, w: M. Roszczynialska, B. Ser¬watka, red., Granice i pogranicza w humanistyce, Śródmiejski Ośrodek Kultury, Kraków, s. 79–95.
Zawada Andrzej, 1983, Biografia awansu społecznego wsi, w: A. Zawada, Gra w ludowe. Nurt chłopski w prozie współczesnej a kultura ludowa, Ludowa Spół¬dzielnia Wydawnicza, Warszawa, s. 108–150.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
