KILKA PRZESĄDÓW ZWIĄZANYCH Z KOBIETĄ W CIĄŻY I NOWORODKIEM W ŚWIADOMOŚCI JĘZYKOWO KULTUROWEJ MIESZKAŃCÓW WIELKOPOLSKI
DOI:
https://doi.org/10.26485/RKJ/2024/72/8Słowa kluczowe:
dialektologia, etnografia, obrzędowość narodzinowa, świadomość językowo kulturowaAbstrakt
Artykuł dotyczy stanu wiedzy współczesnych Wielkopolan na temat tradycyjnych przesądów związanych z kobietą w ciąży i noworodkiem. Podstawę materiałową stanowią dane wyekscerpowane z utrwalonych fonograficznie badań terenowych, przeprowadzonych na podstawie kwestionariusza tematycznego. Omówionych zostało pięć przesądów związanych z kobietą ciężarną i trzy odnoszące się do noworodka: przechodzenie pod linkami, zaglądanie przez dziurkę od klucza oraz inne dziurki i szpary, przestraszenie się czegoś, wpatrywanie się w kogoś/coś, odmówienie ciężarnej pożyczenia czegoś, czerwona kokardka, wylewanie wody z kąpieli noworodka, zlizywanie czółka dziecka. Informatorzy zostali podzieleni ze względu na przedział pokoleniowy wyznaczony rokiem urodzenia, a także z uwagi na pochodzenie (miasto, wieś) i płeć. Wnioski płynące z przeprowadzonych analiz dotyczą zauważalnych tendencji, ujawniających schyłkowy charakter dawnej, tradycyjnej obrzędowości ludowej.
Bibliografia
Bartnicka Aneta, 2008, Skarby Mazowsza. Folklor kołbielski, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Sufczyn i Okolic, Sufczyn.
Biegeleisen Henryk, 1927, Matka i dziecko w obrzędach, wierzeniach i zwyczajach ludu polskiego, Towarzystwo Wydawnicze „Ateneum”, Lwów.
Biegeleisen Henryk, 1929, U kolebki. Przed ołtarzem. Nad mogiłą, Nakładem Instytutu Stauropigjańskiego, Lwów.
Bystroń Jan Stanisław, 1916, Słowiańskie obrzędy rodzinne: obrzędy związane z narodzeniem dziecka, Akademia Umiejętności, Kraków.
Dogoda Dominika, 2022, Słownictwo pola tematycznego ŚWIAT DZIECKA w języku mieszkańców gminy Kleczew i gminy Kazimierz Biskupi (powiat koniński), praca licencjacka napisana pod kierunkiem dr hab. Justyny Kobus, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Dworakowski Stanisław, 1935, Zwyczaje rodzinne w powiecie wysoko mazowieckim, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa.
Gruchoła Małgorzata, 2015, Zwyczaje, obrzędy i wierzenia związane z narodzinami i wychowaniem dziecka. Studium na podstawie wsi Białobrzegi w województwie lubelskim, „Rozprawy Społeczne”, z. 3, s. 29–37.
Kobus Justyna, 2019, Cioty, duchy, zmory jako ginący element języka i kultury ludowej okolic Gniezna, „Polonistyka. Innowacje”, nr 9, s. 155–170.
Kolberg Oskar, 1857–1907, Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce, Warszawa–Kraków (reprint: O. Kolberg, 1961–2002, Dzieła wszystkie, Instytut im. Oskara Kolberga, Wrocław–Poznań).
Kukier Ryszard, 1965, Zwyczaje urodzinowe z terenu Krajny Złotowskiej, „Lud”, t. XLXIX, s. 400–402.
Pieńczak Agnieszka, 2010a, Dziedzictwo kulturowe w świadomości mieszkańców Istebnej. Obrzędowość narodzinowa w procesie przemian, w: H. Rusek, A. Pieńczak, J. Szczyrbowski, red., Dziedzictwo kulturowe jako klucz do tożsamości pogranicza polsko czeskiego, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uni¬wersytetu Śląskiego w Cieszynie, Cieszyn, s. 355–369.
Pieńczak Agnieszka, 2010b, Stan badań Polskiego Atlasu Etnograficznego nad obrzędowością narodzinową, w: T. Smolińska, red., Między kulturą ludową a masową: historia, teraźniejszość i perspektywy badań, Wydawnictwo „Scriptum”, Kraków–Opole, s. 121–134.
Pieńczak Agnieszka, 2011, Żywotność praktyk magicznych na przykładzie sposobów ochrony dzieci przed urokiem (przygotowano z materiałów „Polskiego Atlasu Etnograficznego”), w: I. Bukowska Floreńska, G. Odoj, red., Studia etnologiczne i antropologiczne, t. 11: Etnologia na granicy, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 231–243.
Pieńczak Agnieszka, 2016, Obrzędowość narodzinowa na Górnym Śląsku (izolacja położnicy). Polski atlas etnograficzny i Atlas der deutschen Volkskunde w per¬spektywie porównawczej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Sierociuk Jerzy, 2003, Założenia metodologiczne badań języka wsi, w: Z. Krążyńska, Z. Zagórski, red., Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. XI, Wydawnictwo Poznańskie Studia Polonistyczne, Poznań, s. 131–136.
Szubertowa Maria, 1950–1951, Obrzędy i zwyczaje związane z narodzinami dziecka, „Prace i Materiały Etnograficzne”, t. 8–9, s. 597–616.
Tarko Medard, 1967, Zwyczaje i obrzędy narodzinowe, w: J. Burszta, red., Kultura ludowa Wielkopolski, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 89–124.
Wojciechowska Aleksandra, 1964, Obrzędowość rodzinna, w: J. Burszta, red., Stare i nowe w kulturze wsi koszalińskiej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 170–207.
Wronkowska Irena, 1963, Zwyczaje urodzinowe, „Literatura Ludowa”, nr 4, s. 29–32.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
