The Controversy About the Smog’ Phenomenon. The Case Study of Kraków Metropolitan Area
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2021/70.1/3Keywords:
smog; air pollution; actor-network theory; sociology of knowledge; social movementsAbstract
The purpose of this article is to take a closer look at the processes of constituting knowledge on air pollution in the Krakow Metropolitan Area. Based on theoretical-methodological assumptions of the actor-network theory and on the own research conducted in the years 2018–2019, the author tries to trace how air quality has become a socially significant problem – initially in Krakow, and then in the surrounding municipalities. Particular attention is paid to the activities of anti-smog movements, associated under the banner of the Polish Smog Alert, as well as to technological aspects related to changes in the socially shared perception of the problem.
References
Abriszewski Krzysztof. 2007. „Teoria aktora-sieci Bruno Latoura”. Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja 1/2: 113–126.
Afeltowicz Łukasz. 2012. Modele, artefakty, kolektywy. Praktyka badawcza w perspektywie współczesnych studiów nad nauką. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Afeltowicz Łukasz, Krzysztof Pietrowicz, Radosław Sojak. 2020. „Chocholi taniec. O krytyce teorii aktora-sieci w «An Invasion of Tricksters» Michała Kaczarczyka”. Studia Socjologiczne 2: 5–38.
Allaby Michael. 2014. Fog, smog and poisoned rain. Nowy Jork: Facts on File.
Baranowski Mariusz. 2016. „Wykluczeni i wyobcowani. Socjologia działania Alaina Touraine’a”. Sensu Historiae XXII(1): 89–104.
Bednarowska Zofia. 2015. „Desk research – wykorzystanie potencjału danych zastanych w prowadzeniu badań marketingowych i społecznych”. Marketing i Rynek 7: 18–26.
Bińczyk Ewa. 2013. „(Post)konstruktywizm na temat technonauki”. Avant: Pismo awangardy filozoficzno-naukowej 4(1): 54–75.
Blumer Herbert. 2007. Interakcjonizm symboliczny. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Bojadżijewa Iwona. 2016. „Ekologia polityczna powietrza: o uwidzialnianiu miejskiego ryzyka”. Kultura i Społeczeństwo 60(2): 35–54.
Castells Manuel. 2013. Sieci oburzenia i nadziei. Ruchy społeczne w erze Internetu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Callon Michel. 2014. Wprowadzenie do socjologii translacji. Udomowienie przegrzebków i rybacy z zatoki Saint-Brieuc. W: Studia nad nauką i technologią. Wybór tekstów, E. Bińczyk, A. Derra (red.), 289–330. Toruń: Wydawnictwo UMK.
CBOS. 2018. Jak Polacy radzą sobie ze smogiem? Komunikat z badań nr 45/2018. https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2018/K_045_18.PDF [dostęp: 10.04.2020].
CO. Jak palić w piecu? https://czysteogrzewanie.pl/jak-palic-w-piecu [dostęp: 10.04.2020].
Foucault Michel. 1998. Trzeba bronić społeczeństwa. Wykłady w Collège de France, 1976. Warszawa: Wydawnictwo KR.
Gdynia.pl. „To się opłaca”. Piecodoradcy pomogli gdynianom. https://www.gdynia.pl/co-nowego,2774/to-sie-oplaca-piecodoradcy-pomogli-gdynianom,535421 [dostęp: 10.04.2020].
GIOŚ. 2016. Pyły drobne w atmosferze. Kompendium wiedzy o zanieczyszczeniu powietrza pyłem zawieszonym w Polsce. http://www.gios.gov.pl/images/aktualnosci/Pyly_drobne_w_atmosferze.Kompendium_wiedzy.pdf [dostęp: 10.04.2020].
Grzechnik Joanna. 2018. Rola nowych mediów w aktywizacji społeczności lokalnej na przykładzie ruchów miejskich w Krakowie. Gdańsk: Wydawnictwo ToC.
Interia. Nowe progi alarmowania o smogu. https://fakty.interia.pl/polska/news-nowe-progi-alarmowania-o-smogu,nId,3260096 [dostęp: 10.04.2020].
Izdebski Adam, Rafał Szmytka (red.). 2018. Ekobiografia Krakowa. Kraków: Znak Horyzont.
KAS. Koordynacja Polskiego Alarmu Smogowego. https://www.krakowskialarmsmogowy.pl/text/szczegoly/id/396 [dostęp: 10.03.2020].
KAS. W tym tempie smog… https://www.krakowskialarmsmogowy.pl/aktualnosci/szczegoly/id/424 [dostęp: 10.04.2020].
KAS. 2017. Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie. http://www.krakowskialarmsmogowy.pl/files/images/ck/14882713101616070935.pdf [dostęp: 10.04.2020].
Kłos Lidia. 2017. „Uwarunkowania ekomigracji w Polsce”. Optimum. Studia Ekonomiczne 1(85): 130–142.
Kaczmarczyk Michał. 2020. „Dyskretny urok irracjonalizmu”. Studia Socjologiczne 2: 29–38.
Latour Bruno. 2009. Polityka natury. Nauki wkraczają do demokracji. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Latour Bruno. 2010. Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci. Kraków: Universitas.
Li Jing, Philip L. Pearce, Bihu Wu, Alastair M. Morrison. 2015. The impact of smog on risk perception and satisfaction of international and domestic tourists in Beijing”. Tourism Tribune 30(10): 48–59.
Lu Hui, Ailing Yue, Hong Chen, Ruyin Long. 2018. “Could smog pollution lead to the migration of local skilled workers?”. Resources, Conservation and Recycling 130: 177–187.
Łabędź Krzysztof. 2017. „Nowe ruchy społeczne w przestrzeni miejskiej (na przykładzie Krakowa)”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio K XXIV(2): 188–204.
Magiera Agnieszka, Bartosz Balcerzak. 2015. „Różnice w informowaniu o zanieczyszczeniu powietrza w Krakowie w sezonie grzewczym i poza nim przez prasę lokalną wydaną w latach 2009–2013”. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu 2(43): 81–88.
Małopolska.pl. Antysmogowe AB C. https://www.malopolska.pl/dla-mieszkanca/srodowisko/antysmogoweabc [dostęp: 10.04.2020].
Małopolska.pl. Jakość powietrza w ocenie mieszkańców województwa małopolskiego. https://www.malopolska.pl/aktualnosci/srodowisko/co-malopolanie-wiedza-o-smogu-znamywyniki-najnowszych-badan [dostęp: 10.04.2020].
Małopolska.pl. Ocena skuteczności metody spalania węgla i drewna „od góry”. https://powietrze.malopolska.pl/baza/ocena-skutecznosci-metody-spalania-wegla-i-drewna-od-gory/ [dostęp: 10.04.2020]
NFZ. 2018. Analiza przyczyn wzrostu liczby zgonów w Polsce w 2017 roku. https://www.nfz.gov.pl/download/gfx/nfz/pl/defaultstronaopisowa/349/41/1/raport_-_zgony_w_2017_roku.pdf [dostęp: 10.04.2020].
PAS. 2016. Skąd się bierze smog?. https://www.polskialarmsmogowy.pl/polski-alarm-smogowy/smog/szczegoly,skad-sie-bierze-smog,18.html [dostęp: 10.04.2020].
Pasikowski Sławomir. 2015. „Granice teoretycznego nasycenia”. Rocznik Lubuski 41(1): 33–40.
Pawliszak Piotr. 2011. Translacja w kontekście dyskursu publicznego. W: Teoretyczne podstawy socjologii wiedzy, P. Bytniewski, M. Chałubiński (red.), 183–198. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Radecki Mieszko. 2015. Socjologia translacji. Nowe spojrzenie na metody badania nauki i technologii. W: Kultura nie-ludzka, A. Kil, J. Małczyński, D. Wolska (red.), 257–263. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Radio Kraków. Małopolska bez smogu – czas przestać truć! https://www.radiokrakow.pl/debaty/malopolska-bez-smogu-52798/ [dostęp: 10.04.2020].
Radio Poznań. Radni z Mosiny poparli zakaz palenia w piecach od dołu. http://radiopoznan.fm/informacje/pozostale/radni-z-mosiny-poparli-zakaz-palenia-w-piecach-od-dolu [dostęp: 10.04.2020].
Rozporządzenie Ministra Energii z dnia 27 września 2018 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1890). http://dziennikustaw.gov.pl/du/2018/1890/1[dostęp: 10.04.2020].
Schütz Alfred. 2008. O wielości rzeczywistości. W: O wielości światów, A. Schütz, 17–56. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
SmogLab. W Skawinie protestowano przeciwko uciążliwościom przemysłowym. https://smoglab.pl/w-skawinie-protestowano-przeciwko-uciazliwosciom-przemyslowym-dosc-smroduz-valeo-relacja/ [dostęp: 10.04.2020].
Sojak Radosław. 2015. „Pozwólcie jej latać wysoko. O przyczynach rozbratu między socjologią i społecznymi studiami nad nauką”. Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne 3: 209–222.
Sztompka Piotr. 2010. Socjologia zmian społecznych. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Touraine Alain. 2010. Samotworzenie się społeczeństwa. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Touraine Alain. 2011. Myśleć inaczej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Warmińska Katarzyna, Anna Urbaniak. 2017. „Czym jest Kraków? Analiza pola semantycznego”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie 3(963): 87–102.
WCN. Krakowski Alarm Smogowy. Historia ludzi, którzy się wreszcie zorganizowali. https://wszystkoconajwazniejsze.pl/ewa-lutomska-krakowski-alarm-smogowy/ [dostęp: 10.04.2020].
WHO Global Urban Ambient Air Pollution Database (update 2016). http://www.who.int/phe/health_topics/outdoorair/databases/cities/en/ [dostęp: 10.04.2020].
Więcław-Michniewska Joanna. 2011. „Zróżnicowanie społeczno-gospodarcze gmin Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego”. Studia Miejskie 4: 239–252.
Wróblewski Michał. 2010. „Choroba zamknięta w czarnej skrzynce. O domykaniu i otwieraniu kontrowersji wokół ADHD”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska XXXV(2): 133–153.
Wróblewski Michał. 2018. Smog i konflikty metrologiczne. https://kwantyfikacja.wordpress.com/2018/06/03/smog-i-konflikty-metrologiczne/ [dostęp: 10.04.2020].
Vigarello Georges. 2012. Historia brudu i czystości. Higiena ciała od czasów średniowiecza. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Yin Robert K. 2015. Studium przypadku w badaniach naukowych. Projektowanie i metody. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zemło Mariusz. 2016. „Co to znaczy rozumieć? Alfreda Schütza koncepcja świata życia jako perspektywa poznawcza i metodologiczna”. Roczniki Nauk Społecznych 8(44/4): 67–94.
ZIKiT. Tablice antysmogowe. http://zikit.krakow.pl/ogolne/216166,1787,komunikat,tablice_antysmogowe.html [dostęp: 10.04.2020].
