Wybory w dobie pandemii COVID-19. Problemy dotyczące przeprowadzenia głosowania we Francji i w Polsce w 2020 r.
DOI:
https://doi.org/10.26485/SW/2024/37/5Słowa kluczowe:
pandemia, prawa wyborcze, polskie prawo wyborcze, francuskie prawo wyborcze, prawo do głosowania, stan nadzwyczajny, Konstytucja, Kodeks wyborczyAbstrakt
Celem opracowania jest przedstawienie problemu przeprowadzania głosowania w trakcie pandemii COVID-19 w sposób zapewniający ochronę praw podstawowych, w zakresie dotyczącym prawa do głosowania. Sytuacja taka miała miejsce zarówno w Polsce, jak i we Francji. W pierwszym przypadku chodziło o organizację wyborów prezydenckich, a w drugim o przeniesienie II tury wyborów samorządowych. Znacząca jest tutaj obserwacja podejścia sądów konstytucyjnych do kwestii zbadania problemu zgodności z konstytucją przeniesienia terminu wyborów. W Polsce postępowanie zostało umorzone, natomiast we Francji Rada Konstytucyjna przystąpiła do rzetelnej oceny zgodności ustawy z postanowieniami Konstytucji V Republiki Francuskiej. W artykule zestawiono dwa porządki prawne i porównano sposoby radzenia sobie z przeprowadzeniem głosowania w trakcie pandemii w obu państwach.
Bibliografia
Bailly Guillaume, Louche Thomas. 2020. „Élections municipales françaises dans un contexte de pandémie mondiale: un niveau d’abstention élevé dans l’agglomération mancelle”. Revue en ligne de géographie politique et de géopolitique 41(2), https://doi.org/10.4000/espacepolitique.8715
Champeil-Desplats Véronique. 2020. „Qu’estce que l’état d’urgence sanitaire? D’un état d’urgence à l’autre, ou l’intégration des régimes d’exception dans les États de droit contemporains”. Revue française d’administration publique 176(4): 875–888.
Dobrowolski Marek. 2022. „Wybory prezydenckie w czasie pandemii”. Przegląd Sejmowy 173(6): 13–44.
Dolez Bernard. 2020. „Tenir un scrutin local pendant la crise du Covid-19. Les élections municipales de mars-juin 2020”. Revue française d’administration publique 176(4): 947–964.
Elections municipales 2020: le coronavirus, raison numéro 1 de l’abstention record au premier tour du scrutin. „Franceinfo”, 15.03.2020. https://www.francetvinfo.fr/elections/municipales/ elections-municipales-2020-le-coronavirus-raison-numero-1-de-l-abstention-record-au-premier-tour-du-scrutin_3867995.html (dostęp 21.10.2022).
En raison de leur proximité avec le scrutin présidentiel Les élections municipales de 1995 devraient être reportées de six mois. „Le Monde”, 18.10.1993. https://www-lemonde-fr.translate. goog/archives/article/1993/09/18/en-raison-de-leur-proximite-avec-le-scrutin-presidentiel-les-elections-municipales-de-1995-devraient-etre-reportees-de-six-mois_3936247_1819218. html?_x_tr_sl=fr&_x_tr_tl=pl&_x_tr_hl=pl&_x_tr_pto=wapp (dostęp 15.10.2022).
Heymann-Doat Arlette. 2016. „L’état d’urgence, un régime juridique d’exception pour lutter contre le terrorisme?”. Archives de politique criminelle 38(1): 59–74.
Le report des municipales „pas à l’ordre du jour”, selon Sibeth Ndiaye. „La Croix”, 4.03.2020. https://www.la-croix.com/France/Politique/Le-report-municipales-pas-ordre-jour-selon-Si¬beth-Ndiaye-2020-03-04-1301082040 (dostęp 15.10.2022).
Les élections municipales fixées aux 9 et 16 mars 2008. „Le Figaro”, 11.10.2007. https://www. lefigaro.fr/politique/2007/10/11/01002-20071011ARTWWW90403-les_elections_municipa-les_fixees_aux_et_mars_.php (dostęp 15.10.2022).
Musiał-Karg Magdalena. 2021. „Głosowanie korespondencyjne podczas pandemii Covid-19. Doświadczenia z polskich wyborów prezydenckich w 2020 r.” Przegląd Prawa Konstytucyjnego (60)2: 31–48.
Rakowska-Trela Anna. 2020. „Wybory prezydenckie 2020. Kontekst prawny”, Raport przygotowany dla Fundacji im. Stefana Batorego. https://www.batory.org.pl/wp-content/ uploads/2021/06/Internet_Sprawozdanie_2020_PL.pdf (dostęp 22.09.2023).
Thénault Sylvie. 2007. „L’état d’urgence (1955–2005). De l’Algérie coloniale à la France contemporaine: destin d’une loi”. Le Mouvement Social 218(1): 63–78.
Konstytucja V Republiki Francuskiej z dnia 4 października 1958 r. (tłum. Wiesław Skrzydło).
Deklaracja praw człowieka i obywatela z 1798 r.
Francuski Kodeks wyborczy z 1964 r. (Journal officiel „Lois et Décrets” n° 0252 du 28/10/1964).
Ustawa nr 55-385 z dnia 3 kwietnia 1955 r. o stanie wyjątkowym. (Journal officiel „Lois et Décrets” n° 0085 du 7 avril 1955).
Ustawa nr 2020-290 z dnia 23 marca 2020 r. o stanie wyjątkowym w związku z epidemią Covid-19 (Journal Officiel „Lois et Décrets” n° 0072 du 24/03/2020).
Ustawa nr 2020-760 z dnia 22 czerwca 2020 r. mająca na celu zapewnienie organizacji drugiej tury wyborów samorządowych i wspólnotowych w czerwcu 2020 r. oraz przełożenie wyborów konsularnych (Journal officiel „Lois et Décrets” n° 0154 du 23/06/2020).
Zarządzenie nr 2020-267 z dnia 17 marca 2020 r. w sprawie odroczenia drugiej tury odnowienia mandatów radnych gminnych i związków gmin, radnych Paryża i radnych metropolii Lyon pierwotnie wyznaczonej na 22 marca 2020 r. zarządzeniem nr 2019-928 z dnia 4 września 2019 r. (Journal Officiel „Lois et Décrets” n° 0067 du 18/03/2020).
Zarządzenie nr 2020-390 z dnia 1 kwietnia 2020 r. w sprawie przesunięcia drugiej tury generalnej, odnowienia mandatów radnych gmin i związków gmin radnych Paryża i radnych metropolii Lyon w 2020 r. oraz ustanowienia pomocy publicznej na rok 2021 (Journal officiel „Lois et Décrets” n° 0080 du 2 avril 2020).
Zarządzenie nr 2020-462 z dnia 22 kwietnia 2020 r. w sprawie przesunięcia drugiej tury generalnego odnowienia mandatów radnych gmin Polinezji Francuskiej i Nowej Kaledonii oraz ustanowienia pomocy publicznej na rok 2021 (Journal officiel „Lois et Décrets” n° 0099 du 23/04/2020).
Zarządzenie nr 2020-642 z dnia 27 maja 2020 r. ustalające termin drugiej tury generalnej odnowienia mandatów radnych gmin i związków gmin radnych Paryża i radnych metropolii Lyon oraz zwołujące wyborców (Journal officiel „Lois et Décrets” n° 0129 du 28/05/2020).
Zarządzenie nr 2020-643 z dnia 27 maja 2020 r. w sprawie przesunięcia drugiej tury generalnej odnowienia mandatów radnych gmin i związków gmin radnych Paryża i radnych metropolii Lyon na rok 2020 oraz dostosowania dekretu z dnia 9 lipca 1990 r. do stanu zagrożenia zdrowia (Journal officiel „Lois et Décrets” n° 0129 du 28/05/2020).
Zarządzenie nr 2020-743 z dnia 17 czerwca 2020 r. w sprawie wprowadzenia wyjątkowych środków sanitarnych niezbędnych do organizacji wyborów organizowanych w dniu 28 czerwca 2020 r. (Journal officiel „Lois et Décrets” n° 0149 du 18/06/2020).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483 ze zm.).
Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. 2011 nr 21 poz. 112).
Ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. 2018 poz. 5).
Ustawa z dnia 15 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2018 poz. 1349).
Ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2020 poz. 568).
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. 2020 poz. 695).
Ustawa z dnia 6 kwietnia 2020 r. o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. (Dz.U. 2020 poz. 827).
Ustawa z dnia 2 czerwca 2020 r. o szczególnych zasadach organizacji wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. z możliwością głosowania korespondencyjnego (Dz.U. 2020 poz. 979).
Ustawa z dnia 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2022 poz. 1259).
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. 2020 poz. 433)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. 2020 poz. 491).
Postanowienie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 5 lutego 2020 r. w sprawie zarządzenia wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 2020 poz. 184).
Postanowienie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 czerwca 2020 r. w sprawie zarządzenia wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 2020 poz. 988).
Opinia Rady Stanu nr 399873 z dnia 18 marca 2020 r. (Journal officiel „Lois et Décrets” n° 0108 du 3/05/2020).
Decyzja Rady Konstytucyjnej nr 2020-799 z dnia 26 marca 2020 r. (Journal officiel „Lois et Décrets” n° 0078 du 31/03/2020).
Orzeczenie Rady Stanu nr 440217 z dnia 25 maja 2020 r. (https://www.legifrance.gouv.fr/ceta/ id/CETATEXT000041923138/).
Decyzja Rady Konstytucyjnej nr 2020-849 z dnia 17 czerwca 2020 r. (Journal officiel „Lois et Décrets” n° 0149 du 18/06/2020).
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 sierpnia 2020 r., sygn. akt K 6/20 (OTK-A 2020, nr 40).
Komunikat Ministerstwa Zdrowia z dnia 4 marca 2020 r. https://www.gov.pl/web/zdrowie/pierw-szy-przypadek-koronawirusa-w-polsce (dostęp 5.03.2023).
Komunikat Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 7 maja 2020 r. https://pkw.gov.pl/aktualnosci/wyjasnienia-stanowiska-komunikaty/komunikat-panstwowej-komisji-wyborczej-z-dnia- 7-maja-2020-roku (dostęp 1.12.2022).
Opinia Komitetu Naukowego ds. monitorowania pandemii w sprawie COVID-19 z dnia 16 marca 2020 r., Avis du Conseil scientifique COVID-19 16 mars 2020. https://solidarites-sante.gouv. fr/IMG/pdf/avis_conseil_scientifique_16_mars_2020.pdf (dostęp 20.10.2022).
Oświadczenie Szefa WHO Tedrosa Adhanoma Ghebreyesusa w sprawie nazwania kryzysu zdrowia pandemią, WHO Director-General’s opening remarks at the media briefing on COVID-19 – 11 March 2020. https://www.who.int/director-general/speeches/detail/who-director-general¬-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020 (dostęp 16.10.2022).
Pismo Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 21 maja 2020 r. nr VII.602.9.2020.JZ skierowane do Krzysztofa Kwiatkowskiego – Przewodniczącego Komisji Ustawodawczej Senatu RP. https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/Wybrane_WG_2015-2020.pdf (dostęp 16.10.2022).
Przemówienie Prezydenta Emmanuela Macrona wygłoszone 12 marca 2020 r., Adresse aux Français, 12 mars 2020. https://www.elysee.fr/emmanuel-macron/2020/03/12/adresse-aux-francais (dostęp 20.10.2022).
Przemówienie Premiera Édouarda Philippe’a wygłoszone 14 marca 2020 r., Déclaration de M. Edouard Philippe, Premier ministre, sur les nouvelles mesures face à l’épidémie de COVID-19 provoquée par le coronavirus SARS-CoV-2 (fermeture de tout les lieux recevant du public non indispensables à la vie du pays, restaurants, cafés, cinémas...), Paris, le 14 mars 2020. https://www.vie-publique.fr/discours/273917-edouard-philippe-14032020-coronavirus-fermeture-bars-restaurants (dostęp 20.10.2022).
Przemówienie Prezydenta Emmanuela Macrona wygłoszone 16 marca 2020 r., Adresse aux Français, 16 mars 2020. https://www.elysee.fr/emmanuel-macron/2020/03/16/adresse-aux-francais-covid19 (dostęp 23.10.2022).
Przemówienie Premiera Édouarda Philippe’a wygłoszone 19 marca 2020 r. przed Senatem, Déclaration de M. Édouard Philippe, Premier ministre, sur les dispositions des projets de loi d’urgence pour faire face à l’épidémie de Covid-19 (protection des populations, mesures économiques et sociales, adaptation provisoire des règles de droit, report du second tour des élections municipales), au Sénat le 19 mars 2020. https://www.vie-publique.fr/discours/ 274075-edouard-philippe-19032020-projet-de-loi-urgence-pour-faire-face-au-covid (dostęp 22.10.2020).
Przemówienie generała Charles’a de Gaulle’a wygłoszone 23 kwietnia 1961 r., Discours du 23 avril 1961. https://fresques.ina.fr/de-gaulle/fiche-media/Gaulle00071/discours-du- 23-avril-1961.html (dostęp 28.10.2022).
Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich dla Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 maja 2020 r. https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/koronawirus-i-wybory-rpo-do-tk-instrumentalne-wykorzystanie-trybunalu-niedopuszczalne (dostęp 2.12.2022).
Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie postępowania dotyczącego przesunięcia terminu zarządzonych wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej nr VII.602.151.2020.JZ/KŁ/ MM/MW, sygn. akt K 6/20. https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/Stanowisko%20dla%20 TK%2C%207.05.2020.pdf (dostęp 16.10.2022).
Wniosek Marszałka Sejmu o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją art. 289 § 1 Kodeksu wyborczego dotyczący przesunięcia terminu zarządzonych wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 maja 2020 r. inicjujący postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym o sygn. K 6/20, https://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/Sprawa?&pokaz=dokumenty&sygnatura=K%206/20 (dostęp 16.10.2022).
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
