GWARA UKRAIŃSKA MIESZKAŃCÓW XIX WIECZNEJ WSI NADBUŻAŃSKIEJ W RELACJACH JEJ UŻYTKOWNIKÓW Z CERKWIĄ, DWOREM I MIASTEM (NA PODSTAWIE PROZY LEONA KUNICKIEGO)
DOI:
https://doi.org/10.26485/RKJ/2024/72/1Słowa kluczowe:
Podlasie, unici, gwara ukraińska, dwujęzyczność, nazwy własne, stylizacja językowaAbstrakt
Przedmiotem analizy są utwory Leona Kunickiego o tematyce wiejskiej (Poczciwa szlachta, Salony wiejskie, Dwaj bracia, Daniłko flis, Wasilowa chata, Panna ekonomówna, Djak, Synowie gajowego, Stary rybak, Powrót z praźniku, Maryśka). W artykule omówiono zróżnicowanie społeczne, konfesyjne i językowe pogranicza polsko‑ukraińskiego: kształtowanie się dwujęzyczności, przełączanie kodów językowych zależnie od sytuacji komunikacyjnych, nazewnictwo własne (nazwy miejscowe, imiona, nazwiska, nazwy marytonimiczne) i apelatywne. Opisano wprowadzanie do tekstów utworów elementów gwary ukraińskiej (stylizację językową).
Bibliografia
Abrahamowicz Zygmunt, Roztworowski Emanuel, red., 1971, Polski słownik biograficzny, t. 16, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa– Kraków.
Bachórz Józef, 1972, Poszukiwanie realizmu. Studium o polskich obrazkach prozą w okresie międzypowstaniowym 1831–1863, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Gdańsk.
Bednarczuk Monika, 2019, Zapomniany piewca Pobuża, rysownik i moralista – Leon Kunicki, „Lublin. Kultura i Społeczeństwo”, nr 3(34), s. 51–55.
Biolik Maria, 2016, Formy wschodniosłowiańskie imion męskich używane w dobrach ofiarowanych zakonowi kamedułów wigierskich 1668 roku, „Acta Neofilologica”, nr XVIII(2), s. 5–16.
Czyżewski Feliks, 2019a, Kilka uwag o dwujęzyczności dziewiętnastowiecznych mieszkańców wsi nadbużańskich w twórczości Leona Kunickiego (na przykładzie powieści Iwanko), „Annales Universitatis Cracoviensis. Studia Linguistica”, nr 14, s. 36–46.
Czyżewski Feliks, 2019b, Literackie Horodno w powieści Iwanko Leona Kunickiego a Zbereże nad Bugiem. XIX wieczny język mieszkańców wsi nadbużańskich, „Lublin. Kultura i Społeczeństwo”, nr 3(34), s. 68–72.
Czyżewski Feliks, 2020, Uwagi o dziewiętnastowiecznej składni (na przykładzie powieści Iwanko Leona Kunickiego), w: T. Lisowski, P. Michalska Górecka, J. Migdał, A.I. Piotrowska Wojaczyk, A. Sieradzki, red., Verba multiplicia, veritas una. Prace dedykowane Profesor Alicji Pihan Kijasowej, t. 1, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 115–131.28 Agnieszka Dudek Szumigaj
Czyżewski Feliks, Warchoł Stefan, 1998, Polskie i ukraińskie teksty gwarowe ze wschodniej Lubelszczyzny, seria „Rozprawy Slawistyczne”, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin.
Czyżewski Feliks, Dudek Szumigaj Agnieszka, Fronczek Zbigniew Włodzimierz, red., 2022, Leon Kunicki – pisarz Pobuża, Wydawnictwo Polihymnia, Lublin– –Włodawa.
Fałowski Adam, 2023, Ile jest słów pochodzenia ukraińskiego we współczesnej polszczyźnie ogólnej?, „LingVaria”, Vol. 1(35), s. 63–72.
Gardziński Zygmunt, Lubaszewski Zbigniew, Kiernikowski Paweł, Okoń Zbigniew Waldemar, Rybak Andrzej, red., 2013, Encyklopedia Chełma, t. 1, cz. 2: Ludzie, Wydawnictwo Gaudium, Chełm–Lublin.
Gazda Grzegorz, red., 2012, Słownik rodzajów i gatunków literackich, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Jachimczuk Mariusz, Dudek Szumigaj Agnieszka, 2022, „Wszystko, co dał nam dobrego, odnosi się do stron nadbużnych”. Wizerunek Leona Kunickiego w prasie XIX wiecznej, w: F. Czyżewski, A. Dudek Szumigaj, Z.W. Fronczek, red., Leon Kunicki – pisarz Pobuża, Wydawnictwo Polihymnia, Lublin–Włodawa.
Kostecka Sadowa Anna, 2015, Rzeczownikowe zapożyczenia wschodniosłowiańskie w gwarach polskich, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków.
Krzyżanowski Julian, Hernas Czesław, red., 1984, Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 1: A–M, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Kunicki Leon, 2012, Zarysy znad Bugu, Narodowe Centrum Kultury, Muzeum Po¬jezierza Łęczyńsko Włodawskiego, Warszawa.
Kunicki Leon, 2019, Iwanko. Powieść, Wydawnictwo Polihymnia, Lublin (reprint).
Kuraszkiewicz Władysław, 1985, Ruthenica. Studia z historycznej i współczesnej dialektologii wschodniosłowiańskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Lewandowski Jan, 2022, Unia i unici na Podlasiu w XIX i XX wieku, w: F. Czyżewski, A. Dudek Szumigaj, Z.W. Fronczek, red., Leon Kunicki – pisarz Pobuża, Wydawnictwo Polihymnia, Lublin–Włodawa, s. 147–164.
Olejnik Marek, 2019, Antroponimia starostwa grabowieckiego (XVI–XVIII w.), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin.
Orgelbrand Samuel, 1864, Encyklopedia powszechna, t. 16, Nakład, druk i własność S. Orgelbranda, Księgarza i Typografa, Warszawa.
Pihan Kijasowa Alicja, 2020, Fabularne i językowe ewokanty rzeczywistości podlaskiej w powieści Leona Kunickiego Iwanko (1860), „Lublin. Kultura i Społeczeństwo”, nr 6(104), s. 88–93.
Sajewicz Michał, 2018, Formy marytonimiczne utworzone od imienia męża w gwarach białostockich okolic Narewki na Białostocczyźnie w przeszłości i obecnie, „Slavia Orientalis’, t. LXVII, nr 2, s. 311–324.
Трійняк Іван, 2005, Словник українських імен, Видавництво „Довіра”, Київ. / Triynyak Ivan, 2005, Slovnyk ukrayins’kykh imen, Vydavnytstvo „Dovira”, Kyyiv.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
