Strategie interdyscyplinarne w socjologii i historii
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2024/73.1/2Słowa kluczowe:
interdyscyplinarność, socjologia nauki, polska nauka, socjologia historyczna, historia mówionaAbstrakt
Tematem artykułu jest analiza zagadnienia interdyscyplinarności na przykładzie przekraczania granic między socjologią i historią w polskiej akademii. Z perspektywy socjologii nauki rekonstruuję obecny stan relacji między tymi dyscyplinami, próby przekraczania granic i tworzenia środowisk badawczych pomiędzy socjologią a historią, takich jak socjologia historyczna, historia mówiona, historia kobiet i inne. Opisuję strategie interdyscyplinarne socjologów i historyków młodszego pokolenia, ich doświadczenia, przekonania oraz sposoby budowania karier naukowych. To, co dzieje się na obrzeżach dyscyplin naukowych, uruchamia procesy istotne dla ich tożsamości i autonomii, zmienia też relacje w całej konstelacji pól naukowych. Socjologia i historia są w Polsce bliskimi dyscyplinami o długiej tradycji wzajemnych odniesień, inspiracji i wpływów. Do charakterystyki ich obecnego stanu wykorzystałam także wypowiedzi socjologów i historyków zainteresowanych przekraczaniem granic. Zebrałam je w 36 wywiadach pogłębionych.
Bibliografia
Assorodobraj Nina. 1963. „«Żywa historia». Świadomość historyczna: Symptomy i propozycje badawcze”. Studia Socjologiczne 2(9): 5–45.
Bourdieu Pierre. 1984. Homo academicus. Paris: Minuit.
Bourdieu Pierre. 1989. La noblesse d’Etat. Grandes ecoles et esprit de corps. Paris: Minuit.
Bourdieu Pierre. 2004. Science of science and reflexivity. Chicago: University of Chicago Press.
Cymbrowski Borys. 2015. Od historyzmu do socjologii historycznej. W: Socjologia historyczna. Wokół wyzwań teoretycznych i praktyki badawczej. B. Cymbrowski, K. Frysztacki (red.), 61–75. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Cymbrowski Borys, Krzysztof Frysztacki. 2015. Socjologia historyczna. Wokół wyzwań teoretycznych i praktyki badawczej. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Domańska Ewa. 2014. W obronie dyscypliny: Problem suwerenności i re-profesjonalizacji historii. W: Historia- dziś. Teoretyczne problemy wiedzy o przeszłości. E. Domańska, R. Stobiecki, T. Wiślicz (red.), 99–114. Kraków: Universitas.
Domańska Ewa. 2022. Metodologia praktyczna. W: Wprowadzenie do metodologii historii. E. Domańska, J. Pomorski (red.), 359–374. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Engelking Barbara. 1994. Zagłada i pamięć. Doświadczenia Holocaustu i jego konsekwencje opisane na podstawie relacji autobiograficznych. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Filipkowski Piotr. 2010. Historia mówiona i wojna. Doświadczenie obozu koncentracyjnego w perspektywie narracji biograficznych. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Gałęziowski Jakub. 2022. „Czas na analizę! O potrzebie seminariów historii mówionej”. Wrocławski Rocznik Historii Mówionej 12: 226–246. https://doi.org/10.26774/wrhm.358.
Gorlach Krzysztof, Marzena Wierzba-Kubat. 2015. „Historia społeczna i socjologia historyczna. Rezultaty pewnego spotkania”. Studia Socjologiczne 1(216): 261–293.
Guzowski Piotr. 2013. “The origins of the European marriage pattern in early modern period from the perspective of Polish history”. Acta Poloniae Historica 108: 5–44.
Guzowski Piotr. 2019. „Przyziemne potrzeby w badaniach społeczno-gospodarczych dawnej Polski”. Historyka. Studia Metodologiczne 49: 329–359. https://doi.org/10.24425/hsm.2019.130585.
Hałas Elżbieta. 2012. Kultura jako pamięć. Posttradycjonalne znaczenie przeszłości. Kraków: Nomos.
Kałwa Dobrochna. 2014. Historia kobiet versus studia gender – o potrzebie interdyscyplinarnego dialogu. W: Historia dziś. Teoretyczne problemy wiedzy o przeszłości. E. Domańska, R. Stobiecki, T. Wiślicz (red.), 115–126. Kraków: Universitas.
Kaźmierska Kaja. 2008. Biografia i pamięć. Na przykładzie pokoleniowego doświadczenia ocalonych z Zagłady. Kraków: Nomos.
Kaźmierska Kaja, Katarzyna Waniek. 2020. Telling the great change: The process of the systemic transformation in Poland in biographical perspective. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kizwalter Tomasz. 2014. Interdyscyplinarność jako działania niezdrowe, niemoralne i (prawie) nielegalne (ale przyjemne). W: Głosy w sprawie interdyscyplinarności. J. Kurczewska, M. Lejzerowicz (red.), 289–292. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Kolasa-Nowak Agnieszka. 2001. Socjolog w badaniu przeszłości. Koncepcja socjologii historycznej Charlesa Tilly’ego. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Kolasa-Nowak Agnieszka. 2010. Zmiana systemowa w Polsce interpretacjach socjologicznych. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Kolasa-Nowak Agnieszka. 2019. „Znaczenie historii w studiach regionalnych. Rola przeszłości w polskich studiach regionalnych”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 81(4): 239–252. https://doi.org/10.14746/rpeis.2019.81.4.18.
Kolasa-Nowak Agnieszka. 2021. „Perspektywy socjologii historycznej w Polsce. Przeszłość w praktyce badawczej socjologów”. Stan Rzeczy 2(21): 31–53. https://doi.org/10.51196/srz.21.2.
Kolasa-Nowak Agnieszka. 2022. „Jaka socjologia historyczna w Polsce? Pomiędzy tradycją socjologii obywatelskiej a umiędzynarodowieniem”. Kultura i Społeczeństwo 66(4): 9–28. https://doi.org/10.35757/KiS.2022.66.4.1.
Kolasa-Nowak Agnieszka, Marta Bucholc. 2023. “Historical sociology in Poland: Transformations of the uses of the past”. East European Politics and Societies and Cultures 37(1): 3–29. https://doi.org/10.1177/08883254211057908.
Kończal Kornelia, Joanna Wawrzyniak. 2011. „Polskie badania pamięcioznawcze: Tradycje, koncepcje, (nie)ciągłości”. Kultura i Społeczeństwo 4: 11–63.
Kucia Marek. 2005. Auschwitz jako fakt społeczny. Historia, współczesność i świadomość społeczna KL Auschwitz w Polsce. Kraków: Universitas.
Kuklo Cezary. 2019. „O historii społecznej z perspektywy demografa historycznego słów parę”. Historyka. Studia Metodologiczne 49: 301–328. https://doi.org/10.24425/hsm.2019.130584.
Kurkowska-Budzan Marta. 2003. „Historia zwykłych ludzi”. Współczesna angielska historiografia dziejów społecznych. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonica.
Kurkowska-Budzan Marta. 2009. Antykomunistyczne podziemie zbrojne na Białostocczyźnie. Analiza współczesnej symbolizacji przeszłości. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonica.
Kurkowska-Budzan Marta, Emilia Soroko, Marcin Stasiak. 2021. “Structured interview in historical research. A description of research procedures”. Historyka. Studia Metodologiczne 51: 299–323. https://doi.org/10.24425/hsm.2021.138890.
Kwaśniewicz Władysław. 1982. „Przeciw lekceważeniu historycznego punktu widzenia w badaniach socjologicznych”. Studia Socjologiczne 1/2: 6–30.
Kwiatkowski Piotr. 2008. Pamięć zbiorowa społeczeństwa polskiego w okresie transformacji. Warszawa: Scholar.
Kwiatkowski Piotr, Lech Nijakowski, Barbara Szacka, Andrzej Szpociński. 2010. Między codziennością a wielką historią. Druga wojna światowa w pamięci zbiorowej społeczeństwa polskiego. Warszawa: Scholar.
Mateja-Jaworska Bogumiła, Marta Zawodna-Stephan. 2019. Badania życia codziennego w Polsce. Rozmowy (nie)codzienne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Melchior Małgorzata. 2004. Zagłada a tożsamość. Polscy Żydzi ocaleni na „aryjskich papierach”. Analiza doświadczenia biograficznego. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Nijakowski Lech. 2013. Rozkosz zemsty. Socjologia historyczna mobilizacji ludobójczej. Warszawa: Scholar.
Magdalena Saryusz-Wolska, Robert Traba. 2014. Modi Memorandi. Leksykon kultury pamięci. Warszawa: Scholar.
Sosnowska Anna. 2004. Zrozumieć zacofanie. Spory historyków o Europę Wschodnią (1947–1994). Warszawa: Trio.
Sosnowska Anna. 2021. „Socjologia historyczna – kluczowa na peryferiach”. Stan Rzeczy 2(21): 9–28.
https://doi.org/10.51196/srz.21.1.
Stobiecki Rafał. 2014. Główne narracje o przeszłości Polski po 1945 roku. Próba charakterystyki. W: Historia – dziś. Teoretyczne problemy wiedzy o przeszłości. E. Domańska, R. Stobiecki, T. Wiślicz (red.), 67–88. Kraków: Universitas.
Stobiecki Rafał. 2015. „Różne oblicza historycznego rewizjonizmu”. Sensus Historiae 2: 17–37.
Stolarz Agata. 2016. „Dzielenie się pamięcią”. Praktyka i teoria historii mówionej. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej.
Szacka Barbara. 2006. Czas przeszły, pamięć, mit. Warszawa: ISP PAN.
Szacka Barbara, Anna Sawisz. 1990. Czas przeszły i pamięć społeczna: Przemiany świadomości historycznej inteligencji polskiej 1965–1988. Warszawa: Instytut Socjologii UW.
Szołtysek Mikołaj. 2015. Rethinking East-Central Europe: Family systems and co-residence in the Polish-Lithuanian Commonwealth, Vol. 1–2. Bern: Peter Lang.
Szpociński Andrzej. 1989. Przemiany obrazu przeszłości Polski. Warszawa: Instytut Socjologii UW.
Szpociński Andrzej, Piotr Kwiatkowski. 2006. Przeszłość jako przedmiot przekazu. Warszawa: Scholar.
Sztompka Piotr. 1988. „Socjologia jako nauka historyczna”. Studia Socjologiczne 1(2): 5–32.
Sztompka Piotr. 2004. Współczesna socjologia wśród innych nauk społecznych: burzenie murów i przekraczanie granic. W: Władza, naród, tożsamość: Studia dedykowane Profesorowi Hieronimowi Kubiakowi. K. Gorlach, M. Niezgoda, Z. Seręga (red.), 39–44. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Tilly Charles. 1984. Big structures, large processes and huge comparisons. New York: Russell Sage.
Topolski Jerzy. 2016. Teoretyczne problemy wiedzy historycznej. Antologia tekstów. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje.
Urbanska Karolina, Sylvie Huet, Serge Guimond. 2019. “Does increased interdisciplinary contact among hard and social scientists help or hinder interdisciplinary research?”. PLoS ONE 14(9): e0221907. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0221907.
Wagner Barbara, Tomasz Wiślicz. (red.). 2008. Obserwacja uczestnicząca w badaniach historycznych. Zabrze: InfortEditions.
Warczok Tomasz, Tomasz Zarycki. 2016. Gra peryferyjna. Polska politologia w globalnym polu nauk społecznych. Warszawa: Scholar.
Wiślicz Tomasz. 2010. „Historiografia polska 1989–2009. Bardzo subiektywne podsumowanie”. Przegląd Humanistyczny 5(6): 37–48.
Wiślicz Tomasz. 2012. Upodobanie. Małżeństwo i związki nieformalne na wsi polskiej XVII–XVIII wieku. Wyobrażenia społeczne i jednostkowe doświadczenia. Wrocław: Chronicon.
Wiślicz Tomasz. 2021. Nowe tendencje w historiografii polskiej po 1989 roku. Raport diagnostyczny. W: Wielka zmiana. Historia wobec wyzwań. Pamiętnik XX Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Lublinie. T.1. J. Pomorski, M. Mazur (red.), 267–294. Warszawa–Lublin: IPN.
Wojakowski Łukasz. 2011. Państwo i zmiana społeczna w koncepcjach amerykańskiej socjologii historycznej. Kraków: Nomos.
Wylegała Anna. 2021. Był dwór, nie ma dworu. Reforma rolna w Polsce. Wołowiec: Czarne.
Zamorski Krzysztof. 2014. O doświadczeniach we wdrażaniu specjalizacji „antropologia historyczna” w programie studiów historycznych w Instytucie Historii UJ. W: Historia – dziś. Teoretyczne problemy wiedzy o przeszłości. E. Domańska, R. Stobiecki, T. Wiślicz (red.), 165–171. Kraków: Universitas.
Zarycki Tomasz. 2022a. Polskie pole władzy w XX wieku jako generator znaczeń. Szkic ujęcia teoretycznego. W: Polskie nauki społeczne w kontekście relacji władzy i zależności międzynarodowych. T. Zarycki (red.), 13–44. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Zarycki Tomasz. 2022b. The Polish elite and language sciences: A perspective of global historical sociology. Cham: Palgrave Macmillan.
Żarnowski Janusz. 2011. Historia społeczna. Metodologia – ewolucja – perspektywy. Warszawa: Neriton.
Żarnowski Janusz. 2014. Historia społeczna i struktury społeczne: Zdewaluowane terminy czy niezbędne składniki współczesnej nauki historycznej? W: Historia – dziś. Teoretyczne problemy wiedzy o przeszłości E. Domańska, R. Stobiecki, T. Wiślicz (red.), 127–142. Kraków: Universitas.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
