Praca w życiu wielodzietnych kobiet doświadczających ubóstwa w kontekście reform polityki rodzinnej w Polsce – kontynuacja czy zmiana?

Abstrakt

_{W artykule podjęto problem nieodpłatnej pracy domowej wielodzietnych ubogich kobiet oraz ich stosunku do pracy zarobkowej. Empiryczną podstawą tekstu są wywiady pogłębione prowadzone w latach 2013–2014 i w roku 2017. Rozmówczyniami były słabo wykształcone i z reguły nieobecne na rynku pracy matki, w większości same (także w przypadku rodzin pełnych) sprawują opiekę nad co najmniej trojgiem dzieci i zarządzają domowym niedostatkiem. W ich rolę wpisane jest szeroko pojmowane dbanie o dom, radzenie sobie z bieżącymi sprawami i zabieganie o pomoc. Codzienne problemy i rutynowe czynności powodują, że wykonywane zajęcia są zarazem obciążające i niesatysfakcjonujące, co sprzyja marzeniom o „ucieczce od domu” w pracę zarobkową. Zwrot w polityce prorodzinnej państwa (program „Rodzina 500+”) dał możliwość zdiagnozowania zmian zachodzących w różnych obszarach życia badanych rodzin. W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie: Czy – i ewentualnie w jakim zakresie – nowowprowadzone świadczenia zmodyfikowały stosunek kobiet do zarobkowania, czy wpłynęły na deklarowaną chęć wejścia na rynek pracy lub skłoniły do rezygnacji z zatrudnienia? W szerszej perspektywie jest to pytanie o to, czy program, który znacząco poprawił sytuację materialną ubogich rodzin, paradoksalnie nie stanowi dodatkowej (obok braku kwalifikacji zawodowych i konieczności sprawowania opieki nad dziećmi) bariery w aktywizacji zawodowej tej kategorii kobiet. Relatywnie wysokie środki, pomimo oczywistych pożytków, znacząco osłabiają determinację badanych do podejmowania pracy zarobkowej i problematyzują tym samym sytuację przynajmniej części z nich. W niedalekiej przyszłości bowiem, po usamodzielnieniu się dzieci, wygaśnięciu funkcji opiekuńczych matki i pozyskiwanych obecnie z tego tytułu świadczeń, prawdopodobnie pozostaną one nie tylko bez podstawowego źródła dochodów, bez emerytury, ale także z poczuciem pustki po utracie jedynej istotnej dla ich tożsamości roli, jaką jest rola pełnoetatowej matki.}